સનાતન ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો

સનાતન/વૈદિક/આર્યન/હિંદુ ધર્મ વચ્ચે કોઈ ફરક નથી. જેઓ આ તફાવત કરે છે કારણ કે તેમની પાસે પૂર્વગ્રહની ભાવના છે અને કેટલીકવાર સ્પષ્ટતાનો અભાવ પણ હોય છે.

ધર્મનો જય હો!
વિશ્વ સારું રહે!

પ્રાણીઓમાં સદ્ભાવના! ઉપરોક્ત ચાર વાક્યો સનાતન ધર્મના ધ્યેય વાક્યો છે. સનાતન ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો- નીચે મુજબ છે –

(૧) એક બ્રહ્મનો સિદ્ધાંત – બ્રહ્મ એક છે અને બધા તેના પરથી જ ઉત્પન્ન થયા છે.

यत: सर्वाणि भूतानि प्रतिभासन्ति स्थितानि च।यत्रैवोपशमं यान्ति तस्मै सत्यात्मने नम:।। – योगवशिष्ठ.
સૃષ્ટિના આરંભમાં, જે ભૂતો જેમનામાં પ્રગટ થાય છે અને અનુભવમાં આવે છે, જેમાં તેઓ નિવાસ કરે છે અને જેમાં જગતના અંતમાં લય થાય છે તે બધા બ્રહ્મના સાચા સ્વરૂપને નમસ્કાર છે.

(૨) વિવિધતામાં એકતામાં વિવિધતા અને વિવિધતામાં એકતાનો સિદ્ધાંત.

“सर्व्ं खल्विदं ब्रह्म” – छंदोग्य उपनिषद
सिय राम मय सब जग जानी करौं प्रणाम जोरि जुग पानी” – रामचरित मानस
“एकैव सर्वत्र वर्तते तस्मादुच्यते एका। एकैव विश्वरूपिणी तस्मादुच्यते नैका” – श्री दुर्गा सप्तशती।

તેથી કોઈપણ સ્વરૂપની પૂજા (ભૌતિક/અનિરાકાર) માત્ર ભગવાનની પૂજા છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુનિવર્સિટીમાં સેંકડો વિષયોમાંથી કોઈપણ એકનો અભ્યાસ કરવો તે યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ તરીકે ગણવામાં આવે છે. (નોંધ-યુનિવર્સિટીના કોઈપણ વિભાગમાં અભ્યાસ કરતા કેટલાક ઉદ્ધત વિદ્યાર્થીઓ અન્ય વિભાગોને તોડવાનો પ્રયાસ કરશે તો તેઓ યુનિવર્સિટીને સમજતા નથી તેવું માનવામાં આવશે.)

(૩) આત્માના અવિનાશી હોવાનો સિદ્ધાંત –

न जायते न मृयते वा कदचिन्याय भूत्वा न भविता वा न भूय: – गीता

(૪) કર્મફળનો સિદ્ધાંત:- કર્મ ફળ કા ભોગ કરના હી પડતા હૈ. (કર્મફળ કા સિદ્ધાંત)

કર્મ પ્રધાન વિશ્વ કરી રાખ
જો કરાઈ સો તસ ખાખ

(૫) પુનર્જન્મનો સિદ્ધાંત:- કર્મ ફળ કે અનુસારહી જનમ ઔર પુનર્જન્મ હોતા હૈ.

“સન્મુખ હોય જીવા મોહી જબહિં.
જન્મ કોટી અગ નાશીન તબહિં”.

(૬) અવતારનો સિદ્ધાંત –

જુદા જુદા યુગમાં સમયની આવશ્યકતા અનુસાર, ધર્મ રક્ષાની સ્થિતિ અને તેના પાલનને સમજાવવા માટે ભગવાન આ પૃથ્વી પર પ્રગટ થયા.

(૭) ધર્મનો સિદ્ધાંત –

“धर्म संस्थापनार्थाय (धर्म को स्थापित रहने के लिये)
“परित्राणाय साधूनां” (સજ્જનોની રક્ષા) અને “विनाशाय च दुष्कृता” ( દુષ્ટોનો વિનાશ) થવો આવશ્યક છે.

આ હેતુસર સામર્થ્ય પ્રાપ્ત કરવું અને કાર્ય કરવું એ જ વાસ્તવિક રૂપમાં ધાર્મિક હોવું એ છે.

(૮) મૃત્યુ પછી તાત્કાલિક ન્યાયનો સિદ્ધાંત –

સનાતનમાં મૃત્યુ પછી આત્માને તેના કર્મો અને તેના ફળ પ્રમાણે તરત જ ન્યાય મળે છે.

(૯) મોક્ષ/મુક્તિનો સિદ્ધાંત –

ઈશ્વર સાથે આત્માનું મિલન એ મોક્ષ/મુક્તિ છે.
ઉકત સિદ્ધાંતોમાં વિશ્વાસ રાખવાવાળા જ સનાતની (હિન્દુ) છે

!! જય હો સનાતન ધર્મકી !!

– જનમેજય અધ્વર્યુ