વિશ્વની શ્રેષ્ઠ વાર્તા – મૂળ લેખક: ઓ’ હેન્રી
✍️ ડાકણની બ્રેડ ✍️
વિશ્વની શ્રેષ્ઠ વાર્તા – મૂળ લેખક: ઓ’ હેન્રી –
ભાવાનુવાદ: સતીશ વ્યાસ
ઘણી વાર મિસ માર્થા જ્યારે જમવા માટે બેસે અને ચોપ્સ, શેલ્સ, જામ અને ચા સામે હોય ત્યારે નિસાસો નાખે અને ઈચ્છા રાખે કે
પેલો સારા વર્તનવાળો ગરીબ કલાકાર સૂકા બ્રેડના ડૂચા ચાવવા કરતાં તેની સાથે સરસ ભોજન લે
મિસ માર્થા મેકમે પોતાની નાની બેકરી ખુણામાં રાખી હતી. (તમે ત્રણ પગથિયાં ચડો અને બારણું ખોલો કે તરત ટોકરી વાગતી હતી.)
મિસ માર્થા ચાલીસ વર્ષની હતી. એની બેંકની પાસબુક બે હજાર ડોલરનું બેલેન્સ બતાવતી હતી.
એને બે બનાવટી દાંત હતા અને હૃદય સહાનુભૂતિ ભર્યું હતું.
ઘણા લોકો તક મળતાં પરણી જતા હોય છે એ બધા મિસ માર્થા કરતાં ઉતરતી કક્ષાના હતા.
અઠવાડિયામાં બેથી ત્રણ વાર આવનાર ગ્રાહકમાં તેણે રસ લેવાનું શરૂ કર્યું હતું.
એ પ્રૌઢ માણસ હતો, ચશ્માં પહેરતો અને તેની કથ્થઈ દાઢી સરસ રીતે કાતરેલી હતી.
તે જર્મન છાંટવાળું અંગ્રેજી બોલતો.
તેનાં કપડાં ફાટેલાં અને રફૂ કરેલાં રહેતાં. અને ચોળાયેલાં અને કોથળા જેવાં હતાં.
પણ તે પોતે સાફસુથરો અને સારી વર્તણૂકવાળો હતો.
તે હંમેશાં બે લાદી વાસી બેડની ખરીદતો. તાજી બ્રેડની એક લાદીના પાંચ સેન્ટ થતા.
વાસી બ્રેડની બે લાદીના પાંચ સેંટ થતા. તે બીજું કાંઈ ન ખરીદતો પણ વાસી બ્રેડ જ ખરીદતો.
એક વાર મિસ માર્થાએ જોયું કે એની આંગળીઓ પર લાલ અને કથ્થઈ ડાઘ હતા.
એને ખાત્રી થઈ કે આ માણસ કલાકાર હશે અને ખૂબ ગરીબ હશે. જોકે તે ‘ગેરેટ અગાસી પરની રૂમ’માં રહેતો હશે.
ત્યાં તે મિત્રો દોરતો હશે અને વાસીબ્રેડ ખાતો હશે અને મિસ માર્થાની બેકરીની સારી વસ્તુઓ ખાવાની કલ્પના કરતો હશે.
ઘણી વાર મિસ માર્થા જ્યારે જમવા માટે બેસે અને ચોપ્સ, શેલ્સ, જામ અને ચા સામે હોય ત્યારે નિસાસો નાખે અને ઈચ્છા રાખે કે
પેલો સારા વર્તનવાળો ગરીબ કલાકાર સૂકા બ્રેડના ડૂચા ચાવવા કરતાં તેની સાથે સરસ ભોજન લે.
મિસ માર્થાનું હૃદય, તમને પહેલાં કહેવામાં આવ્યું તેમ, ખૂબ સહાનુભૂતિભર્યું હતું.
પેલાના વ્યવસાય વિશેની પોતાની ધારણાની ખાત્રી કરવા તેણે પોતાના રૂમમાંથી એક પેઈન્ટિંગ લાવીને બ્રેડ કાઉન્ટરની પાછળની અભરાઈ પર ગોઠવ્યું.
આ ચિત્ર તેણે સેલમાંથી ખરીદ્યું હતું.
તે કુદરતી દૃશ્યનું ચિત્ર હતું. તેમાં સરસ રીતે આરસના ખડકો હતા,
જે આગળના ભાગમાં પાણીમાં ઊભા હતા. બાકીના ભાગમાં એક સ્ત્રી પાણીમાં હાથ ઝબકોળતી હતી તથા વાદળો, આકશા અને ઘણી બધી પ્રકાશ અને પડછાયાની રમત હતી.
કોઈ કલાકાર તેના પર ધ્યાન આપ્યા વગર ન રહી શકે.
બે દિવસ પછી ગ્રાહક અંદર આવ્યો.
વાસી બ્રેડની બે લાદી આપશો?
‘તમારી પાસેનું ચિત્ર બહુ સરસ છે, મેડમ.’ – તેણે કહ્યું. માર્થા બ્રેડનું પેકેટ બાંધતી હતી.
“શું? માર્થાએ પોતાની લુચ્ચાઈ પર ખુશ થતાં કહ્યું – “મને કલા પ્રત્યે બહુ લગાવ છે.
(ના, ‘કલાકાર’ વિશે આટલું જલદી ના બોલાય) અને મિત્રો પ્રત્યે પણ. –
તેણે કહ્યું – “તમને લાગે છે કે આ પેઈન્ટિંગ સારું છે?
ગ્રાહકે કહ્યું – “ના, ચિત્ર એટલું સારું નથી. એનો ‘પર્સ્પેક્ટિવ’ (દૃષ્ટિકોણ, બરાબર નથી.
તેણે બ્રેડ લીધા. આભાર માન્યો અને વિદાય લીધી.
હા, તે ચોક્કસ કલાકાર જ હોવો જોઈએ. – મિસ માર્થાએ ચિત્ર ઉપાડીને પાછું પોતાના રૂમમાં મૂક્યું.
ચશ્માં પાછળની એની આંખો કેટલી માયાળુ અને દયાળુ લાગતી હતી! એની ભમ્મરો કેટલી વિશાળ છે!
એક જ નજરે ‘પર્સ્પેક્ટિવ’ (દૃષ્ટિકોણ) નક્કી કરવો અને વાસી બ્રેડ પર જીવવું?
પણ જિનિયસ કલાકારોને પ્રખ્યાતિ મળતાં પહેલાં આવો સંઘર્ષ કરવો જ પડે છે.
જો જિનિયસ (પતિભાવન)ને બેંકના બે હજાર ડોલર, આ બેકરી અને સહાનુભૂતિમાં હૃદયનો સહારો મળે તો કલા અને પર્સ્પેક્ટિવને કેટલો ફાયદો થાય – પણ આ બધાં દિવાસ્વપ્નો ચે મિસ માર્થા.
હવે તે ઘણી વાર આવે છે ત્યારે શોકેસ પાસે ઊભો રહીને થોડી વાર વાતો કરે છે.
એવું લાગે છે કે તેને મિસ માર્થાના પ્રેમાળ શબ્દોની અપેક્ષા છે.
તે વાસી બ્રેડ જ ખરીદે છે. ક્યારેય કેક કે પાઈ કે મિસ માર્થાની સ્વાદિષ્ટ સેલી લન્સ (ખાવાની વાનગી) ખરીદતો નથી.
માર્થાને વિચાર્યું કે તે હવે દુબળો અને હતાશ બનતો જાય છે.
તેનું હૃદય પેલા માણસની ખરીદીમાં કંઈક સારું ખાવાનું ઉમેરવા આતુર બની રહ્યું,
પણ તેની હિંમત ન ચાલી. તેને પૂછવાની પણ હિંમત ન ચાલી. કલાકારના સ્વાભિમાનની તેને જાણ હતી.
મિસ માર્થાએ કાઉન્ટર પાછળ ઊભા રહેવા માટે વાદળી ટપકાંવાળો સિલ્કનો કમરપટો પસંદ કર્યો.
પોતાના રસોડામાં કવીન્સનાં બીજ અને બોરેકસની સ્વાદિષ્ટ વાનગી બનાવી.
ઘણા માણસો તો આનો કોમ્પ્લેકસન માટે ઉપયોગ કરતા.
એક દિવસ પેલો ઘરાક હંમેશની જેમ આવ્યો.
શોકેસ પર પોતાનું પાકીટ મૂક્યું અને વાસી બ્રેડની લાદીની માગણી કરી.
મિસ માર્થા એ કાઢવા માટે ગઈ ત્યાં રસ્તા પર મોટા મોટા અવાજો આવવા લાગ્યા
અને આગ હોલવવા માટેનો બંબો આવ્યો.
ઘરાક દોડીને બારણા પાસે જોવા ગયો. કોઈ પણ જાય.
અચાનક મિસ માર્થાને પ્રેરણા થઈ ને તેણે તક ઝડપી લીધી.
કાઉન્ટર પાછળની નીચેની અભરાઈ પર તાજા માખણનો ડબો પડયો હતો.
ડેરીવાળો દસ મિનિટ પહેલાં જ આપી ગયો હતો. મિસ માર્થાએ ચાકુ લઈને વાસી બ્રેડની લાદી વચ્ચે ઘણું બધું બટર-માખણ લગાડ્યું અને પાછું જોર દઈને લાદી દબાવી દીધી.
જ્યારે ઘરાક પાછો આવ્યો ત્યારે તે લાદીને કાગળથી બાંધતી હતી.
જ્યારે તે ગયો, મિસ માર્થા આ નાનકડી છેતરપિંડી કરીને મલકાતી હતી.
તેણે આવું બોલ્ડ પગલું કેમ ભર્યું? પેલો આનો વિરોધ કરશે. ચોક્કસ નહીં કરે અને માખણને કઈ જીભ નથી હોતી કે બધી વાત કરી દે.
એ દિવસે લાંબા સમય સુધી એના દિલે આ વિશે વિચાર્યે રાખ્યું. તેણે કલ્પના કરી એ દૃશ્યની, કે જ્યારે પેલાને આ નાનકડી છેતરપિંડીની ખબર પડશે.
તે પોતાની પીંછીઓ અને રંગની ડીશ મૂકશે. ત્યાં એના ઈઝલ (સ્ટેન્ડ) પર એનું દોરેલું ચિત્ર હશે. ને તેમાંનું પર્સ્પેક્ટિવ તો ટીકાથી પર હશે.
તે સૂકી બ્રેડ અને પાણીનો ગ્લાસ સજાવી પોતાનું ભોજન તૈયાર કરશે. તે બ્રેડની લાદીમાંથી સ્લાઈસ કાપશે અને ઓહ…
મિસ માર્થાના ચહેરા પર લોહી ધસી આવ્યું. જમતી વખતે પેલો માણસ, માખણ લગાડનાર હાથ વિશે વિચારશે? શું પેલો માણસ…
મુખ્ય બારણાની બેલ જોર જોરથી વાગવા લાગી.
કોઈ અંદર આવીને જોરથી વગાડી ઘોંઘાટ કરતું હતું.
મિસ માર્થા દોડતી બારણે આવી. બે માણસો ઊભા હતા.
એક યુવાન હતો. તે પાઈપ પીતો હતો.
તેને માર્થાએ ક્યારેય જોયો નહોતો.
અને બીજો તેનો આર્ટીસ્ટ કલાકાર ઊભો હતો.
તેનો ચહેરો લાલધૂમ હતો. તેની હેટ પાછળ લટકાવેલી હતી.
તેના વાળ વીંખાયેલા હતા. તે પોતાના બે હાથ મિસ માર્થા તરફ વીંઝતો હતો.
‘ડમ્ફોક’ – એમે જોરથી બૂમ પાડી અને પછી ‘ટૌસેનડોંફટ’ એવું કંઈક જર્મનીમાં બબડયો.
યુવાન તેને દૂર લઈ જવા પ્રયત્ન કરતો હતો. તે મિસ માર્થાના કાઉન્ટર પર હાથ પછાડતો હતો.
તેં મારું કામ બગાડ્યું – તેણે કહ્યું તેની ભૂરી આંખો ચશ્માં પાછળ ગુસ્સાથી તગતગતી હતી – હું તને કહું છું – ઓલ્ડ કેટ.
મિસ માર્થા અભરાઈ પાસે ઝૂકી. તેનો એક હાથ વાદળી ટપકાંવાળા સિલ્કના ગાઉન પર હતો. યુવાન પોતાના સાથીને પકડીને બહાર લઈ ગયો.
ચાલો તો – તેણે કહ્યું – તમે ઘણું સંભળાવ્યું – તે ગુસ્સે થયેલા સાથીને બહારથી બાજુના રસ્તે મૂકીને પાછો આવ્યો.
તમે કહો કે મારે તમને શું કહેવું મેડમ – તેણે કહ્યું – આ બધું શું છે? તે બ્લુમબર્ગર છે તે આર્કિટેકચરલ ડ્રાફટ્સમેન છે. હું તેની સાથે એ જ ઓફિસમાં કામ કરું છું.
તે છેલ્લા ૩ મહિનાથી શહેરના નવા હોલના પ્લાનની ડિઝાઈનનું ડ્રોઈંગ બનાવી રહ્યો છે.
આ મોટી ઈનામી સ્પર્ધા છે.
ગઈ કાલે જ તેણે ડિઝાઈનની લાઈન દોરવાનું કામ પૂરું કર્યું.
તમને ખબર છે? ડ્રાફટ્સમેન હંમેશાં પહેલાં પેન્સિલથી રેખાંકન-ડ્રોઈંગ બનાવે.
એ થઈ જાય પછી વધારાની લાઈનો બ્રેડના ટુકડાથી ભૂંસી નાખે.
એ રબર કરતાં વઘારે સારું કામ આપે.
બ્લુમબર્ગર અહીંથી બ્રેડ ખરીદતો હતો.
આજે – તમને ખબર છેને મેડમ – કે માખણવાળા બ્રેડથી – હવે બ્લમ્બર્ગરનો પ્લાન ખતમ થઈ ગયો
અને એનાં કાગળિયાં રેલવેની સેન્ડવિચ બાંધવા સિવાય બીજા કોઈ કામમાં નહીં આવે.’
મિસ માર્થા પાછી પોતાની રૂમમાં ગઈ. તેણે વાદળી ટપકાંવાળા સિલ્કનો કમ્મરપટ્ટો કાઢી નાખ્યો અને પોતે જે હંમેશાં પહેરતી હતી તે સાદા જૂનો કથ્થઈ કમરપટ્ટો પહેર્યો.
પછી તેણે બનાવેલી કવીન્સ સીડ અને બોરેકસનું મિકસ્ચર બારીમાંથી બહાર કચરામાં ફેંકી દીધું.
🧀🧀🧀🧀🧀🧀
Leave a Reply