ટેક ઓફ: બચપણમાં બધું જ ગુલાબી ગુલાબી નથી હોતું

Sandesh – Ardh Saptahik Purti – 1 May 2013

ટેક ઓફ

બાળપણમાં જાતીય શોષણનો ભોગ બની ચૂકેલાં સ્ત્રી-પુરુષો પોતાની ગોઠવાઈ ગયેલી જિંદગીમાં, રમરમાટ વહેતા સમયની ગતિમાં નોર્મલ બનીને જીવતાં તો હોય છે પણ તેમનાં મન-હૃદય પર એક ડાઘ ચોક્કસ રહી ગયો હોય છે.

* * * * *

બિટ્ટુની ઉંમર હશે માંડ ચાર-સાડા ચાર વર્ષ. ક્યુટ, મીઠડો, પરાણે વહાલો લાગે એવો બાબલો. રોજ સવારે રંગીન કપડાં પહેરાવીને,બેગમાં મિકી માઉસવાળું ટિફિનબોક્સ ભરીને, ગળામાં વોટરબેગ લટકાવીને મમ્મી એને કિંડરગાર્ડન મૂકી સીધી પોતાની ઓફિસે નીકળી જાય. પપ્પા તો સવારે નીકળીને છેક મોડી સાંજે ઘરે આવે અને દાદીમાની તબિયત નરમગરમ રહ્યા કરે. બિટ્ટુને સ્કૂલેથી તેડવા જવાનો પ્રશ્ન ઊભો થવા લાગ્યો. બિલ્ડિંગના ગ્રાઉન્ડફ્લોર પર રહેતી સાઉથ ઈન્ડિયન આન્ટીના સત્તર-અઢાર વર્ષના દીકરા વિષ્ણુએ સામેથી ઓફર મૂકીઃ બિટ્ટુને સ્કૂલેથી હું લઈ આવીશ. બિટ્ટુનાં મમ્મી-પપ્પાને નિરાંત થઈ ગઈઃ હાશ. રાહુલ સિન્સિયર છોકરો છે. બિટ્ટુને સાચવીને લઈ આવશે. (આ લેખમાં ઉલ્લેખ પામેલાં બધાં નામ બદલાવી નાખવામાં આવ્યાં છે.)

વિષ્ણુ બિટ્ટુને પોતાની બાઈક્ પર બેસાડીને તેડી આવે. ક્યારેક્ રસ્તામાં આઈસક્રીમ ખવડાવે. ઘરે આવીને પોતાનાં ક્મ્પ્યુટર પર વિડીયો ગેમ રમાડે. ક્યારેક્ પોતાની સાથે જમવા પણ બેસાડી દૃે. બિટ્ટુનાં મમ્મી-પપ્પા રાજી થતાં: આપણો બિટ્ટુ વિષ્ણુ સાથે ક્ેવો હળી ગયો છે, નહીં! તેમને ક્લ્પનાય ક્યાંથી હોય ક્યાંથી હોય કે વિષ્ણુ કમરો અંદરથી બંધ કરીને પોતાના માસૂમ બચ્ચા સાથે રોજ અકુદરતી સંબંધ બાંધે છે. બિટ્ટુ ગભરાતો, રડતો, ‘દુખે છે… દુખે છે’ કરતો પણ વિષ્ણુ એને પહેલાં ફોસલાવતો અને પછી આંખ લાલ કરીને ધમકાવતોઃ કોઈને કહેવાનું નહીં, હં! બિટ્ટુએ ક્યારેય કોઈને કશું કહ્યું નહીં. દોઢ વર્ષ પછી બિટ્ટુનું ફેમિલી બીજા એરિયામાં નવા ઘરે શિફ્ટ થયું ત્યાં સુધી આ સિલસિલો લાગલગાટ ચાલતો રહ્યો. બિટ્ટુ આજે પાંત્રીસ વર્ષનો છે. ભારે તકલીફ પછી એની પત્ની પ્રેગ્નન્ટ થઈ છે. નાનપણનો પેલો ઘટનાક્રમ હજુય એના મનમાં ક્યારેક ફૂંકાઈ જાય છે, શાંત કોલાહલ બનીને, અને એ ગમગીન થઈ જાય છે.

બીજો ક્સ્સિો.. સત્તાવીસ વર્ષની એક્ ટેલેન્ટેડ આર્ક્ટિેકટ યુવતી પોતાના ક્લીગ સાથે લવમેરેજ ક્રે છે. સરસ, ખુશહાલ ક્પલ છે, પણ બેડરુમના અંધક્ારમાં ક્યારેક્ પીડાદૃાયી પરિસ્થિતિ પેદૃા થઈ જાય છે.સમાગમની ક્ષણ નિકટ આવતાં જ યુવતી એકાએક ફફડી ઊઠે, ચીસ પાડી ઊઠે, પતિને ધક્કો મારીને દૂર હટાવી દે. પતિ સમજદાર છે. તે ગમ ખાઈ જાય, સમય સાચવી લે. તે જાણે છે કે પત્ની નાનપણમાં સેક્સ્યુઅલી એબ્યુઝ થઈ હતી પપ્પાના કઝીન દ્વારા. પત્નીએ જ આ વાત શર ક્રી હતી એની સાથે. આખા પરિવારમાં એ અંક્લની છાપ ‘પ્રેમાળ અને હોશિયાર માણસની હતી. ક્ેટલું વહાલ ક્રતા બાળક્ોને. યુવતી સાત વર્ષની હતી ત્યારે વેકેશનમાં આ અંક્લના ઘરે રોક્ાવા ગઈ હતી. પાછી આવી ત્યારે દાયક્ાઓ સુધી ન રુઝાય એવો ઘા પોતાના ક્ુમળા મન પર લેતી આવી. યુવતી હવે મા બનવા માગતી નથી. અત્યાર સુધી ખૂબ સમતા રાખી ચૂકેલા પતિને આ વાત બિલકુલ સ્વીકાર્ય નથી. હસબન્ડ-વાઇફ વચ્ચે આ મુદ્દે વિકટ સમસ્યા ખડી થઈ ગઈ છે.

આજે દિલ્હીની પાંચ વર્ષની ગુડિયા અને મધ્યપ્રદેશની ચાર વર્ષની બાળકી પર થયેલી હેવાનિયતના સમાચારો વાંચતી કે સાંભળતી વખતે વેદનાથી આપણી આંખો બંધ થઈ જાય છે. આ બાળકીઓ પર જે સિતમ થયો એ તો આત્યંતિક કક્ષાનો હતો પણ આપણી આસપાસ બિટ્ટુ કે પેલી આર્કિટેક્ટ યુવતી જેવા અસંખ્ય લોકો છે જે બાળપણમાં કોઈ ને કોઈ સ્તરે સેક્સ્યુઅલ એબ્યુઝનો ભોગ જરૂર બન્યા છે. ગોઠવાઈ ગયેલી જિંદગીમાં, રમરમાટ વહેતા સમયની ગતિમાં તેઓ નોર્મલ બનીને જીવતાં હોય છે પણ તેમનાં મન-હૃદય પર એક ડાઘ ચોક્કસ રહી ગયો હોય છે. જો નસીબ સારું હોય તો અતીતનો એ ટુકડો અસરહીન થઈ ચૂક્યો હોય છે પણ જો ઘા ઊંડા હોય તો નાનપણની તે પીડાદાયી સ્મૃતિ વર્તમાનની સપાટી સુધી ખેંચાઈને ઉલ્કાપાત મચાવી શકતી હોય છે. આ વેદનાની સામે શરીર એક માયા છે, એક દિવસ તે નાશ પામવાનું છે, શરીર સાથે જે કંઈ થાય તેનો શું હરખશોક રાખવાનો. આવી બધી સૂફિયાણી ફિલોસોફી અર્થહીન અને અપ્રસ્તુત બની જાય છે.

મિનિસ્ટ્રી ઓફ વીમેન એન્ડ ચાઇલ્ડ ડેવલપમેન્ટે પાંચેક વર્ષ પહેલાં કરેલું સર્વેક્ષણ કહે છે કે ભારતમાં ૫૩.૨૨ ટકા બાળકો, મતલબ કે દર બીજું બાળક,જેમાં છોકરી અને છોકરો બન્ને આવી ગયાં – સેક્સ્યુઅલ એબ્યુઝનો ભોગ બનેલું હોય છે. આપણે આંક્ડાબાજીમાં ન પડીએ તો પણ એ સત્ય છે ક્ે બાળક્ો પર થતાં જાતીય શોષણનું પ્રમાણે આપણે ધારીએ છીએ તેના ક્રતાં ભયજનક્ હદૃે વધારે છે. સામાન્ય રીતે પોતાની સાથે નાનપણમાં જાતીય સિતમ થઈ ચૂક્યો છે એ હકીકત લોકો આત્મીયજનો સાથે પણ શેર કરી શકતા હોતા નથી, કારણ કે તેઓ એક તેઓ એક્ પ્રક્ારનું ગિલ્ટ અને શરમિંદગી અનુભવતા હોય છે. તેમના વ્યક્તિત્વ પર આત્મવિશ્વાસનો અભાવ ઝળુંબતો હોય છે. તેઓ ક્યારેક લઘુતાગ્રંથિનો શિકાર બની જાય છે. વર્ષોનાં વર્ષો સુધી પીડા ઊંડે ઊંડે ભંડારી રાખે એટલે મન-હૃદય પરનો ભાર હળવો ન થાય અને ડિપ્રેશન આવી જાય, શૂન્યતા અનુભવાય, લાઈફસ્ટાઈલ બેફામ છૂટછાટવાળી બની જાય. આત્મઘાતી વૃત્તિ લબકારા મારવા લાગે એવું પણ બને.

ટેલિવિઝન પર્સનાલિટી ઓપ્રાહ વિન્ફ્રેનો ચેટ શો દુનિયાના ૧૪૫ દેશોમાં પ્રસારિત થાય છે. ગરીબ આફ્રિકન-અમેરિકન પરિવારમાં જન્મેલી ઓપ્રાહ બાળપણમાં સેક્સ્યુઅલ એબ્યુઝનો ભોગ બની ચૂકી છે એવું એણે સ્વયં જાહેરમાં ક્બૂલ્યું છે. વચ્ચે તેણે પોતાના શોમાં ૨૦૦ એવા પુરુષોને એકત્રિત કર્યા, જેમનું નાનપણમાં જાતીય શોષણ થઈ ચૂક્યું હોય. પુરુષો આવ્યા, પોતાની પત્ની કે પાર્ટનર સાથે, પરિવાર સાથે. આ રીતે જાહેરમાં આવવું એ પ્રત્યેક પુરુષ માટે મોટું પગલું હતું. હાજર રહેલા પુરુષોમાંથી ૮૦ ટકા આદમીઓએ એકરાર કર્યો કે પત્ની કે પાર્ટનર સાથે માનસિક-શારીરિક સ્તરે અંતરંગ સંબંધ વિકસાવવામાં એમણે સંઘર્ષ કરવો પડે છે. લેખની શરુઆતમાં જેની વાત ક્રી છે તે આર્ક્ટિેકટ યુવતીની જેમ.

સકસેસફુલ ક્રીઅર ધરાવતા યુવાને પોતાની વાત કે, ‘કેટલીય વાર એવું બને કે હું ડ્રાઈવ ક્રી રહ્યો હોઉં ને અચાનક્ એ જૂનું યાદૃ આવવા લાગે. મન એક્ાએક્ છલક્ાઈ જાય. મારે ક્ાર રસ્તાની સાઈડ પર પાર્ક્ ક્રી દૃેવી પડે. અને પછી હું ધ્રુસકે ને ધ્રુસકે રડું. આવું કે લીય વાર બનતું. આખરે મેં સારા સાઈક્ોલોજિક્લ ક્ાઉન્સેલરની મદૃદૃ લીધી. ધીમે ધીમે હું આ પીડામાંથી બહાર આવતો ગયો.’

ચાઇલ્ડ એબ્યુઝ સાથે કેટલીક જૂઠી માન્યતાઓ પણ ફેલાયેલી છે. જેમ કે, જાતીય શોષણનો ભોગ બનેલો છોકરો મોટો થઈને હોમોસેક્સ્યુઅલ બની જાય છે અથવા તો જાતીય શોષણનો ભોગ બનેલો છોકરો પુખ્ત થયા પછી ખુદ બીજાં બાળકોને સેક્સ્યુઅલી એબ્યુઝ કરવા લાગે છે. મનોચિકિત્સકો આ થિયરીને નકારી કાઢે છે. તેઓ કહે છે કે સૌથી પહેલાં તો પોતાની જાત સાથે પ્રામાણિક બનો. ભૂતકાળથી દૂર ન ભાગો, એનો સ્વીકાર કરો. જેના પર પૂરેપૂરો ભરોસો હોય એવા આત્મીયજન સાથે જે કંઈ બન્યું છે તે શેર કરો. એવું કોઈ ન મળે તો છેવટે પ્રોફેશનલ માનસચિકિત્સક સાથે કાઉન્સેલિંગનું સેશન ક્રો. આ પહેલું પગલું છે. બહુ જ મોટું અને મહત્ત્વનું પગલું. વ્યકિતમાં વાત શર ક્રવાની િંહમત આવી તેનો મતલબ એમ કે હવે તે પોતાના હવે ઘા પર મલમપટ્ટા ક્રવા માટે તેઓ રેડી થઈ ગઈ છે. ઘા રુઝાવાનો પ્રારંભ થઈ ગયો છે.

વિદેશમાં સમદુઃખિયાઓનાં જાતજાતનાં સપોર્ટ ગ્રૂપ્સ ચાલતાં હોય છે. જેમનું સંતાન મૃત્યુ પામ્યું હોય તેવા વાલીઓનું સપોર્ટ ગ્રુપ, દારુનું બંધાણ છોડવાની ક્ોશિશ ક્રી રહેલા લોકોનું સપોર્ટ ગ્રુપ, વાત વાતમાં પિત્તો જતો હોય તો એંગર મેનેજમેન્ટ સંબંધિત ટ્રીટમેન્ટ લઈ રહેલા લોકોનું સપોર્ટ ગ્રુપ, જાતીય શોષણનો ભોગ બનેલા લોકોનું સપોર્ટ ગ્રુપ, વગેરે. આવા ગ્રુપમાં સમયાંતરે લોક્ો મળે, પોતાનો અનુભવ અને લાગણીઓ વ્યકત ક્રે, એક્મેક્ને સહાનુભૂતિપૂર્વક્ સાંભળે, સધિયારો આપે, પીડામાંથી શી રીતે બહાર નીક્ળવું તેની ચર્ચા ક્રે. આપણે ત્યાં હજુ આવું કલ્ચર ખાસ વિકસ્યું નથી, પણ બાળપણમાં જાતીય શોષણનો ભોગ બની ચૂકેલા સ્ત્રી-પુરુષોએ એક વાત સમજી લેવી જોઈએ કે તેઓ એકલાં નથી. અસંખ્ય લોકો તેમના જેવી અથવા તેમના કરતાંય ભયાનક પીડામાંથી પસાર થઈ ચૂક્યા છે. નાનપણમાં જે કંઈ થયું તેની નકારાત્મક અસરોમાંથી મુક્ત થઈને બિલકુલ નોર્મલ રીતે ખુશહાલ જીવન જીવી શકાય છે.

સો વાતની એક વાત. જીવન કોઈ પણ સંઘાતને લીધે અટકી પડવું ન જોઈએ. જે વહેતું રહે છે એનું નામ તો જીવન છે.

૦૦૦ ૦૦૦ ૦૦૦

– Shishir Ramavat

( Note – This Article is Originaly Written in Year 2013 )