મિડડે રિવ્યુઃ ૩૩૨ મુંબઈ ટુ ઈન્ડિયા

મિડ-ડે – તા. ૧૮ ડિસેમ્બર ૨૦૧૦માં પ્રકાશિત

અબ બસ!

કંગાળ સ્ક્રીનપ્લે, બાલિશ સંવાદો અને રેઢિયાળ ડિરેકશન. ઉદ્દેશ સારો હોવા છતાં આ ફિલ્મ સાચુકલી ૩૩૨ નંબરની બસની મુસાફરી જેવી બોરિંગ પૂરવાર થાય છે.

રેટિંગઃ દોઢ સ્ટાર
———————————————————————————

મૈં કિસકી હૂં?

ફિલ્મ શરૂ થતાં જ દર્દીલા વિઝયુઅલ્સના બેકગ્રાઉન્ડમાં એક દર્દીલો સ્ત્રીસ્વર લાંબો પ્રલાપ કરે છે અને પછી આવો સવાલ ફેંકે છે. આપણને સમજાય છે કે આ બધું વાસ્તવમાં મુંબઈનગરી ખુદ બોલી રહી છે. એના સવાલનો મતલબ છે, મૈં કિસકી હૂં ઓરિજિનલ મુંબઈકર કી યા નોર્થ ઈન્ડિયા સે આનેવાલોં કી? આપણને સૌથી પહેલાં તો એ જ લાગણી થાય કે પ્લીઝ, અત્યારે મહારાષ્ટ્રીયન અને યુપી-બિહારીઓ વચ્ચેના ટકરાવનો મુદ્દો અત્યારે હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયો છે ત્યારે શા માટે એને પાછો ઊછાળો છો? શું કામ જૂના ઘા ખોતરીને નવેસરથી પીડા ઊભી કરો છો?

ખેર, સિનેમા સામે આ પ્રકારના સેન્ટીમેન્ટ્સ અપ્રસ્તુત છે. સિનેમા મનોરંજન પીરસવા ઉપરાંત જીવાતા જીવનને પડદા પર પ્રતિબિંબિત કરે જ અને તેમાં એની સાર્થકતા પણ છે. આપણે ‘વેનસડે’ અને ‘મુંબઈ મેરી જાન’ જેવી ફિલ્મો જોઈ છે, જેમાં આતંકવાદથી તૂટી ચૂકેલા મુંબઈનું વાસ્તવ અસરકારક રીતે ઝીલાયું હતું. ‘૩૩૨ મુંબઈ ટુ ઈન્ડિયા’ ફિલ્મ પણ વાસ્તવિક ઘટના પર આધારિત છે. ૨૭ ઓક્ટોબર ૨૦૦૮ના રોજ રાહુલ રાજ નામના પચ્ચીસ વર્ષના બિહારી જુવાને અંધેરીથી કૂર્લા જતી ૩૩૨ નંબરની બેસ્ટની ડબલડેકર બસ પકડી હતી. ગનના જોરે તેણે બસને બાનમાં રાખી હતી. ખરેખર તો તે યુપી-બિહારીઓને હૈડ હૈડ કરતા રાજ ઠાકરની હત્યા કરવા માગતો હતો. આખરે પોલીસે તેના પર ચાર ગોળીઓ છોડીને એને ઉડાવી દીધો. આ ઘટનાએ તીવ્ર તરંગો સર્જ્યાં હતાં.

નિઃશંકપણે આ ઘટનાચક્રમાં પુષ્કળ સિનેમેટિક સંભાવના છે. ખાટલે મોટી ખોડ એ છે કે રાઈટર ચિરાગ જૈન અને ડિરેક્ટર મહેશ પાંડે બેમાંથી કોઈના કામમાં આ સંવેદનશીલ વાતને અસરકારક રીતે પડદા પર પેશ કરવાની પક્વતા નથી. પરિણામે ફિલ્મ અતિ લાઉડ, કંઈક અંશે હાસ્યાસ્પદ અને અંધેરીથી કૂર્લા સુધીની ખરેખરી બસની મુસાફરી જેવી બોરિંગ બની ગઈ છે.

બનાવોની બાસુંદી

લેખક-દિગ્દર્શકે અહીં સત્યઘટના ફરતે કલ્પનાનું પેકેજિંગ કર્યું છે. એક તરફ ગનધારી યુવાન બસમાં ધમાલ મચાવી રહ્યો છે, બીજી તરફ બિહારની એક હોસ્ટેલમાં એક ભારાડી લોકલ વિદ્યાર્થી મહારાષ્ટ્રીયન છોકરા પર ખૂન્નસ ઉતારી રહ્યો છે, ત્રીજી તરફ બાલાજી ટેલીફિલ્મ્સમાં સિરિયલો લખતો અને આખી વાતને હળવાશથી લઈ રહેલો મૂળ બિહારી યુવાન ધિક્કારનો ભોગ બને છે, ચોથી તરફ એક મુસ્લિમ રિક્ષાચાલક લેવાદેવા વગર દંડાઈ જાય છે, ચોથી તરફ મુંબઈચી મુલગી અને બિહારી બાબુની લવસ્ટોરી આગળ વધી રહી છે અને પાંચમી બાજુ… ઉફ! ટૂંકમાં, એક સાથે અનેક સ્થળે અનેક બનાવો આકાર લઈ રહ્યા છે અને આખરે…

ન અસરકારક, ન વિચારપ્રેરક

પ્રાંતવાદને ભૂલો, રાષ્ટ્રવાદ જન્માવો. આપણે સૌથી પહેલાં ભારતીય છીએ અને પછી બીજું બધું. ફિલ્મ બનાવનારાઓનો ઉદ્દેશ આ સંદેશને પ્રસરાવવાનો છે, જે શુભ છે. પણ માત્ર સારા ઉદ્દેશથી ગાડું ગબડી જતું હોત તો જોઈએ જ શું. કંગાળ સ્ક્રીનપ્લે, અતિ કંગાળ સંવાદો અને કલ્પનાશીલતાનો સંપૂર્ણ અભાવ ધરાવતું રેઢિયાળ ડિરેકશનને કારણે પડદા પર આકાર લેતા બનાવો અસરહીન અને અતિશયોક્તિસભર લાગ્યા કરે છે. ફિલ્મ પૂરી થયા પછી સ્ક્રીન પર ડિરેક્ટરની ઓળખ ચાંપલી રીતે અપાય છે અ ‘થોટ’ બાય મહેશ પાંડે. પોતે ડિરેક્ટર તરીકેની જવાબદારી બરાબર ઉઠાવી નથી એનું ભાન થઈ ગયું હોવાથી મહેશ પાંડેએ પોતાના ભાગનો જશ માત્ર ‘થોટ’ એટલે કે આઈડિયા પૂરતી સીમિત રાખ્યો હશે? સ્ક્રોલ થતાં એન્ડ ક્રેડિટ્સમાં તો હદ થાય છે. બધાના નામ પછી કૌંસમાં ‘ઈન્ડિયન’ શબ્દ લખાયો છે. ઉદાહરણ તરીકે, કોસ્ચ્યુમ ડિઝાઈનર મણિબેન ચમનભાઈ પટેલ (ઈન્ડિયન), એકશન ડિરેક્ટર છગનભાઈ મગનભાઈ મહેતા (ઈન્ડિયન), સંગીત કનુભાઈ મનુભાઈ શાહ (ઈન્ડિયન). અરે?

સેન્સર બોર્ડના આદેશથી આખી ફિલ્મમાંથી ‘ભૈયા’ અને ‘મરાઠી’ જેવા કેટલાય શબ્દો સાયલન્ટ કરી દેવામાં આવ્યા છે. આથી ફિલ્મમાં એટલી બધી વાર ઓડિયો ગાયબ થઈ જાય છે કે વાત ન પૂછો. લગભગ બધાં પાત્રો કાર્ડબોર્ડર્ કટઆઉટ જેવાં સપાટ છે અને તેઓ અતિ ખરાબ એકસન્ટ એટલે કે લઢણમાં સંવાદો ફટકારે છે. લાઉડ એક્ટિંગ કરવાની તો જાણે રીતસર સ્પર્ધા ચાલી છે. આધેડ વયનું પ્રેમીપ્રેમિકાનું જોડકું, પોતાની રીક્ષાને ‘મેરા બચ્ચા, મેરા બચ્ચા’ કરતો બચીઓ ભરતો અલી અસગર, ફેન્સી ડ્રેસ કોમ્પિટીશનમાં ભાગ લીધેલા સ્પર્ધક જેવો લાગતો ચીકનો પોલીસ ઓફિસર અને બીજા કેટલાંય એક્ટરો એકબીજાના માથાં ભાંગે એવી ઓવરએક્ટિંગ કરે છે. ડિરેક્ટર મહેશ પાંડે ખુદ બાલાજી ટેલીફિલ્મ્સના રાઈટર રહી ચુક્યા હોવાથી આ ફિલ્મમાં એમણે એકતા કપૂરની મસ્ત આરતી ઉતારી છે. ટીવી રાઈટરનો પેલો અર્થહીન બેડરૂમ સીન શું કામ ધરાર ઘુસાડવામાં આવ્યો છે તે કેમે કરીને સમજાતું નથી.

લગભગ બસવાળી ઘટનાના ૨૮ દિવસ પછી, તેની સાથે કોઈ સંધાન ન ધરાવતી તાજઓબેરોયનરીમન હાઉસ પર ટેરરિસ્ટ અટેકવાળી દુર્ઘટના બની હતી. આ વાતને પણ ફિલ્મમાં છેલ્લે છેલ્લે છાંટી દેવાઈ છે. ફિલ્મ નથી દર્શકના દિલમાં કોઈ સ્પંદનો પેદા કરી શકતી કે નથી વિચાર કરવા પ્રેરતી. બિચારા પ્રેક્ષકો પિક્ચર પૂરી થવાની રાહ જોતાં જોતાં બગાસાં ખાતાં રહે છે. આ શંભુમેળામાં તોય બે એક્ટરો થોડુંઘણું ધ્યાન ખેંચે છે એક તો હોસ્ટેલનો ભારાડી વિદ્યાર્થી અને બીજો ટીવી સિરિયલ-રાઈટર.

થોડા સમય પહેલાં ગોવિંદાની ‘ચલ ચલા ચલ’ નામની ભયાનક ખરાબ ફિલ્મ આવી હતી, જેના કેન્દ્રમાં એક બસ હતી. તેના પછી બસને ખૂબ મહત્ત્વ મળ્યુ હોય તેવી આ બીજી ફિલ્મ આવી. લાગે છે, બોલીવૂડના નસીબમાં સારી બસ-મૂવી છે જ નહીં. ફિલ્મ દેખીતી રીતે જ નોર્થ-ઈન્ડિયન ઝોક ધરાવે છે, પણ તોય રાજ ઠાકરે કે એની ભારાડી સેનાએ ઊંચાનીચા થવાની જરૂર નથી. સારી એવી ફ્રી પબ્લિસિટી મળી હોવા છતાં આ ફિલ્મ જોવા આમેય કોઈ જવાનું નથી.

૦૦૦ ૦૦૦ ૦૦૦

– Shishir Ramavat

( Note – This Article is Originaly Written in Year 2010 )