હૉલીવૂડ હન્ડ્રેડ – ફિલ્મ ૮૨ – ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’

Mumbai Samachar – 2 August 2014

દુશ્મન દિલ કા જો હૈ મેરે…

હૉલીવૂડ હન્ડ્રેડ -મરતાં પહેલાં જોવી પડે એવી ૧૦૦ વિદેશી ફિલ્મો

એલિઝાબેથ ટેલર શા માટે આજેય સ્ત્રી-સૌંદર્યનો માપદંડ ગણાય છે? જવાબ મેળવવા માટે ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ જોજો. અઢાર વર્ષની એલિઝાબેથે પુખ્ત વયે કરેલી આ સર્વપ્રથમ ફિલ્મ છે.

* * * * *

ફિલ્મ ૮૨ – ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’

ઝાઝી પિષ્ટપેષણ કર્યા વગર સીધા ફિલ્મની વાર્તા પર આવી જઈએ

ફિલ્મમાં શું છે?

જ્યોર્જ ઈસ્ટમેન (મોન્ટગોમરી ક્લિફ્ટ) એક ગરીબ પણ મહત્ત્વાકાંક્ષી યુવાન છે. શિકાગોમાં પોતાની ધાર્મિક મા સાથે રહે છે અને કોઈ હોટલમાં સર્વિસબોય તરીકે કામ કરે છે. એક વાર એની હોટલમાં અચાનક એના શ્રીમંત કાકા ચેક-ઈન કરે છે. કાકા મોટા બિઝનેસમેન છે. વાતવાતમાં એ જ્યોર્જને પોતાને ત્યાં કેલિફોર્નિયા આવવાનું આમંત્રણ આપે છે. એમ્બિશિયસ જ્યોર્જ આવો મોકો કેવી રીતે છોડે. એ અંકલ પાસે પહોંચી જાય છે. અંકલ એને પોતાની ફેક્ટરીમાં સાદી કારીગર કક્ષાની નોકરી આપે છે. જ્યોર્જ મનોમન નક્કી કરી લે છે કે ભલે મહેનત કરવી પડે, પણ હું અંકલને ઈમ્પ્રેસ કરીને અને લાઈફમાં આગળ વધીને જ રહીશ.

અંકલનો એક નિયમ છે કે ફેક્ટરીમાં કામ કરતી ક્ધયાઓ સાથે નયનમટકા નહીં કરવાના. જ્યોર્જ તોય એલિસ (શેલી વિન્ટર્સ) નામની કારીગર સાથે દોસ્તી કરે છે. ગરીબ ને સીધીસાદી એલિસ વરણાગી જ્યોર્જથી પ્રભાવિત થઈ જાય છે. એને એમ કે માલિકનો સગી ભત્રીજો છે એટલે એય ફટાફટ સાહેબ બની જવાનો. જ્યોર્જ સાહેબ તો નથી બનતો, પણ ધીમે ધીમે આગળ જરૂર વધતો જાય છે. એને સુપરવાઈઝરની પોસ્ટ આપવામાં આવે છે. પ્રોડક્શન કેવી રીતે વધારવું જોઈએ તે માટેના કેટલાંક સૂચનો અંકલને ગમી જાય છે. અંકલે ઘરે પાર્ટી જેવું રાખ્યું હતું. તેઓ જ્યોર્જને પાર્ટીમાં આવવાનું આમંત્રણ આપે છે.

જ્યોર્જ બનીઠનીને પાર્ટીમાં પહોંચી જાય છે. શહેરમાં તમામ સોશ્યલાઈટ્સ અહીં આવ્યા છે. એમાં એન્જેલા (એલિઝાબેથ ટેલર) નામની રૂપરૂપના અંબાર જેવી સોસાયટી ગર્લ પણ છે. બન્ને વચ્ચે પરિચય થાય છે. ચાર્મિંગ જ્યોર્જ એન્જેલાને પણ ઈમ્પ્રેસ કરી નાખે છે. એન્જેલા નિર્દોેષ છોકરી છે. એ જ્યોર્જના પ્રેમમાં પડે છે. એન્જેલાના બોયફ્રેન્ડ તરીકે જ્યોર્જ હાઈ સોસાયટીની પાર્ટીઓમાં મહાલવાનું અને મોટા મોટા માણસોને મળવાનું શરૂ કરે છે. જ્યોર્જ આવી જ લાઈફસ્ટાઈલ ઈચ્છતો હતો. એના બેય હાથમાં લાડુ છે. એક બાજુ એ એલિસ સાથે પેમલાપેમલીની રમત રમી રહ્યો છે, તો બીજી બાજુ એન્જેલાને ડેટિંગ કરી રહ્યો છે.

પ્રોબ્લેમ ત્યારે થાય છે જ્યારે એલિસ પ્રેગ્નન્ટ થઈ જાય છે. એ ચોખ્ખું કહે છે – જ્યોર્જ, તારે હવે મારી સાથે લગ્ન કરવાં પડશે. જ્યોર્જ અબોર્શન કરાવવાનો આગ્રહ કરે છે, પણ એલિસ માનતી નથી. જ્યોર્જ બરાબરનો ગૂંચવાય છે. દરમિયાન રૂપકડી એન્જેલા સરોવર કાંઠે આવેલા પોતાના હોલિડે હોમમાં વીકએન્ડ સાથે ગાળવા માટે જ્યોર્જને આમંત્રણ આપે છે. જ્યોર્જ એલિસ સામે જૂઠું બોલે છે કે ફેક્ટરીના કામે મારે બે દિવસ માટે બહારગામ જવું પડે તેમ છે. સરોવરને કાંઠે એ એન્જેલા સાથે ખૂબ મોજમસ્તી કરે છે. એને ખબર પડે છે કે આ જ સરોવરમાં થોડા સમય પહેલાં એક યુગલ ડૂબી ગયેલું. એમની બોડીનો પછી પત્તો જ ન લાગ્યો. જ્યોર્જના શેતાની દિમાગમાં આઈડિયા સૂઝે છે – મારે એન્જેલા સાથે લગ્ન કરવા હશે તો એલિસનો કાંટો કાઢવા આ જગ્યાએ લાવવી પડશે.

જૂઠ કેટલો સમય છુપાય? એન્જેલા પકડી પાડે છે કે એની પીઠ પાછળ જ્યોર્જ કોઈની સાથે છાનગપતિયાં કરી રહ્યો છે. એક વાર ડિનર પાર્ટીમાં જ્યોર્જના કાકાનો પરિવાર અને એન્જેલાનો પરિવાર એકઠા થાય છે. જ્યોર્જ મોટો મીર મારવાની અણી પર છે ત્યાં કાળઝાળ એન્જેલાનો ફોન આવે છે – હમણાં ને હમણાં મારી પાસે આવ. જો તું નહીં આવ તો અબઘડીએ હું પાર્ટીમાં પહોંચી જઈશ ને તારું ભોપાળું છતું કરી દઈશ! જ્યોર્જ બહાનું બતાવીને ઊભી પૂંછડીએ ભાગે છે.

બીજા દિવસે સવારે બન્ને લગ્ન કરવા કોર્ટ પહોંચે છે, પણ જાહેર રજાને કારણે કોર્ટ બંધ છે. જ્યોર્જના મનમાં પાછી શેતાની યોજના સળવળવા લાગે છે. એ લટુડોપટુડો થઈને એલિસને કહે છે – જો, આજે આમેય કંઈ થવાનું નથી. એક કામ કરીએ. શહેરથી થોડે દૂર એક સરસ સરોવર છે. ચાલને આજનો દિવસ ત્યાં વિતાવીએ. એલિસ માની જાય છે.

બન્ને સરોવર પાસે પહોંચી એક બોટ ભાડે કરે છે. જ્યોર્જની નર્વસનેસનો પાર નથી. એ પોતાનું ખોટું નામ લખાવે છે. લેકમાં બીજી બોટ્સ છે કે કેમ તે જાણવાની કોશિશ પણ કરે છે. બોટિંગની મજા માણી રહેલી એલિસ બાપડી ખુશ ખુશ છે. એ ભવિષ્યનાં સપનાં જોઈ રહી છે. એયને આપણું સરસ મજાનું બાળક હશે, આપણે મજાની જિંદગી વિતાવીશું ને એવું બધું. એની વાતો સાંભળીને જ્યોર્જનું હૃદય ભરાઈ આવે છે. એલિસને પતાવી નાખવાનો પ્લાન એ મનોમન કેન્સલ કરી નાખે છે…. પણ આજે એલિસના નસીબમાં યેનકેન પ્રકારેણ મોત લખાયેલું છે. એ બોટમાં ઊભી થવા જાય છે ત્યાં અચાનક બોટ ઊંધી વળી જાય છે. જ્યોર્જ તો જેમ તેમ પાણીની બહાર આવી જાય છે, પણ એલિસ ડૂબી જાય છે.

જ્યોર્જને ટેન્શનનો પાર નથી, પણ એ કોઈને કશું કહેતો નથી. એલિસની ડેડબોડી મળી આવે છે. પ્રથમદર્શી પુરાવા પરથી પોલીસને લાગે છે કે એની હત્યાનો પ્રયાસ થયો છે. છાનબીનનો રેલો જ્યોર્જ સુધી પહોંચે છે. જ્યોર્જની વિરુદ્ધમાં ઘણા મુદ્દા છે – બોટ ભાડે લેતી વખતે એણે ખોટું નામ કેમ લખાવ્યું? એણે એલિસને બચાવવાની કોશિશ કેમ ન કરી?

પોલીસમાં અકસ્માતની કમ્પ્લેઈન કેમ ન નોંધાવી? એન્જેલાના પિતા દીકરીનો હાથ જ્યોર્જના હાથમાં આપવા તૈયાર થાય છે તે જ વખતે પોલીસ એની ધરપકડ કરે છે. એ લાખ સમજાવવાની કોશિશ કરે છે. એ કબૂલ સુધ્ધાં કરે છે કે મારા મનમાં એલિસને મારવાનો ઈરાદો જરૂર હતો, પણ મેં નથી એને ધક્કો માર્યો કે નથી એના પર પ્રહાર કર્યો. બોટ એની જાતે પલટી ગઈ ને એલિસ પાણીમાં ડૂબી ગઈ.

જ્યોર્જને મોતની સજા સુણાવવામાં આવે છે. એની મા ખ્રિસ્તી પાદરી સાથે એને મળવા આવે છે. પાદરી એને પૂછે છે – તું ધારત તો એલિસને બચાવી શક્યો હોત. જવાબ આપ, જ્યારે બોટ ઊંધી વળી ગઈ ત્યારે તારા મનમાં કોણ હતું – એલિસ કે એન્જેલા? જ્યોર્જ વિચારમાં પડી જાય છે. એન્જેલા સાથે વિતાવેલી રોમેન્ટિક પળો એના દિમાગમાં ઝબકી જાય છે. એ કશું બોલતો નથી. આખરે એન્જેલા પણ એને મળવા આવે છે. એ કબૂલે છે કે તારા પ્રત્યેનો મારો પ્રેમ ક્યારેય મરવાનો નથી. અંતિમ સીનમાં જ્યોર્જને ઈલેક્ટ્રિક ચેર તરફ લઈ જવામાં આવે છે. તે વખતે પણ એના મનમાં આ જ વસ્તુ રમી રહી છે – એન્જેલા સાથેની રોમેન્ટિક પળો…

કથા પહેલાંની અને પછીની

‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ મૂળ તો થિયોડોર ડ્રીઝર નામના લેખકે લખેલી ‘એન અમેરિકન ટ્રેજેડી’ નામની નવલકથા. ૧૯૩૧માં આ જ નામની ફિલ્મ પણ બની હતી, પણ એ ચાલી નહોતી. વીસ વર્ષ પછી જ્યોર્જ સ્ટિવન્સે રિમેક બનાવી ત્યારે ટાઈટલ બદલવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું. ઘણાં ટાઈટલ વિચારાયાં. સૌથી ઉત્તમ ટાઈટલ સજેસ્ટ કરનાર માટે ઈનામની ઘોષણા પણ થઈ. એક નામ ‘ધ પ્રાઈઝ’ વિચારવામાં આવેલું. આખરે ઈવાન નામના અસોસિએટ ડિરેક્ટરે ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ નામ સુઝાડ્યું જેને આખરે ફાઈનલાઈઝ કરવામાં આવ્યું.

આ ફિલ્મની સૌથી મોટી હાઈલાઈટ હોય તો એ છે, એલિઝાબેથ ટેલર. એણે કરીઅરની શરૂઆત કરેલી ચાઈલ્ડ આર્ટિસ્ટ તરીકે, પણ ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’માં પહેલી વાર એ એડલ્ટ ભૂમિકા કરી રહી હતી. માત્ર અઢાર વર્ષની એલિઝાબેથ આ ફિલ્મમાં એટલી અદ્ભુત દેખાય છે કે ફિલ્મ રિલીઝ થઈ ત્યારે એનું રૂપ જોઈને આખી દુનિયાના પુરુષોની ડાગળી સાગમટે ચસકી ગયેલી! હોલિવૂડ લેજન્ડ રિચર્ડ બર્ટને (કે જેણે પછી લિઝ ટેલર સાથે બબ્બે વાર લગ્ન કરેલાં) આ ફિલ્મ જોઈને અભિભૂત થઈને કહેલું, ‘શી વોઝ સો એક્સ્ટ્રાઓર્ડિનરિલી બ્યુટિફુલ ધેટ આઈ નિયરલી લાફ્ડ આઉટ લાઉડ… શી વોઝ અનક્વેશ્ર્ચેનેબલી ગોર્જીઅસ… શી વોઝ લેવિશ, શી વોઝ ડાર્ક…. શી વોઝ, ઈન શોર્ટ, ટુ મચ….’

એલિઝાબેથ કામુક અને માસૂમ બન્ને એકસાથે દેખાય છે આ ફિલ્મમાં. એલિઝાબેથ શા માટે આજેય સ્ત્રીના સૌંદર્યનો માપદંડ ગણાય છે તે સમજાય એવું છે. એક લેજન્ડ તરીકેના એના ફિલ્મી જીવનનું આ પ્રારંભબિંદુ હતું. ફિલ્મ રિલીઝ થઈ પછી એલિઝાબેથે પહેરેલાં કોસ્ચ્યુમ્સની જોરદાર ફેશન ફાટી નીકળી હતી. એમાંય લિઝનો વ્હાઈટ લાઈલેક ગાઉન તો ખૂબ હોટ-એન્ડ-હેપનિંગ ગણાતો હતો. પુખ્ત થયા પછીની એલિઝાબેથની આ પહેલી ફિલ્મ છે છતાંય એનાં પર્ફોેર્મન્સમાં મેચ્યોરિટી છે. ૨૯ વર્ષના મોન્ટગોમરી ક્લિફ્ટ સાથેની એની જોડી પણ સરસ લાગે છે.

એલિસ બનતી શેલી વિન્ટર્સની ઈમેજ એ વખતે એક સેક્સ સિમ્બોલની હતી, પણ આ ફિલ્મમાં એને બિલકુલ નોન-ગ્લેમરસ દેખાડવામાં આવી છે. સામે એલિઝાબેથ ટેલર જેવી અતિ બ્યુટિફુલ હિરોઈન કો-સ્ટાર હતી એટલે સમગ્ર શૂટિંગ દરમિયાન શેલી વિન્ટર્સ ખૂબ લઘુતાગ્રંથિ અનુભવતી રહી. આ એણે ખુદ કબૂલ્યું છે. ફિલ્મમાં લિઝ ટેલર સફેદ રંગની મસ્ત કેડિલેક ક્ધવર્ટિબલ કાર ચલાવે છે. લઘુતાગ્રંથિમાંથી બહાર આવવા માટે શેલી ફિલ્મ પૂરી થઈ ગયા પછી પણ વર્ષો સુધી અસલી જીવનમાં આવી સેમ-ટુ-સેમ કાર ચલાવતી રહી!

પેરેમાઉન્ટ સ્ટુડિયોની ‘સનસેટ બુલેવાર્ડ’ નામની માસ્ટરપીસ ગણાયેલી અને ખૂબ હિટ થયેલી ફિલ્મ છે (તેના વિશે આપણે ‘હોલિવૂડ હંડ્રેડ’ સિરીઝમાં અગાઉ વાત કરી ચૂક્યા છીએ). ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’નું શૂટિંગ ૧૯૪૯માં પૂરું થઈ ગયું હતું, પણ સ્ટુડિયોની ઈચ્છા હતી કે ઑસ્કરની રેસમાં પેરેમાઉન્ટની જ આ બન્ને ફિલ્મો સામસામી હરીફાઈમાં ન ટકરાય તે માટે ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ને જરા મોડી રિલીઝ કરવી. જ્યોર્જ સ્ટિવન્સને તો મજા પડી ગઈ, કેમ કે તેમને પોસ્ટ પ્રોડક્શન માટે વધારે સમય મળતો હતો. જોકે સ્ટુડિયોનું પ્લાનિંગ સફળ ન થયું. પરિસ્થિતિ એવી ઊભી થઈ કે બન્ને ફિલ્મો આખરે એક જ વર્ષમાં રિલીઝ કરવી પડી. ઑસ્કરમાં બન્ને વચ્ચે તડાફડી થઈ જ. ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ને છ ઓસ્કર નોમિનેશન્સ મળ્યાં, જેમાંથી છ એણે જીતી લીધાં.

બોક્સ ઓફિસ પર ફિલ્મ ખૂબ ચાલી. ચાર્લી ચેપ્લિન તો એના પર સમરકંદ બુખારા ઓવારી ગયા હતા. એટલી હદે કે ‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ને એમણે અમેરિકન કલ્ચર વિશેની ગે્રેટેસ્ટ ફિલ્મ ગણાવી. અમુક ક્રિટિક્સને ભલે આ ફિલ્મ સદાબહાર ન લાગતી હોય, પણ સર્વકાલીન મહાનતમ ફિલ્મોની સૂચિઓમાં તે નિયમિત સ્થાન પામતી રહી છે. ફિલ્મ જોજો. કોઈપણ ભોગે કરીઅરમાં આગળ વધવા માટેના હવાતિયાં, હાઈ-સોસાયટીના હિસ્સા બનવાના ધખારા, લવ-ટ્રાયેન્ગલ – આ બધું તમને પણ અપીલ કરશે જ.

* * * * *

‘અ પ્લેસ ઈન ધ સન’ ફેક્ટ ફાઈલ

ડિરેક્શન-સ્ક્રીનપ્લે – જ્યોર્જ સ્ટિવન્સ
મૂળ નવલકથાકાર – થિયોડોર ડ્રીઝર (‘એન અમેરિકન ટ્રેજેડી’)
કલાકાર – મોન્ટગોમરી ક્લિફ્ટ, એલિઝાબેથ ટેલર, શેલી વિન્ટર્સ
રિલીઝ ડેટ – ૧૪ ઓગસ્ટ, ૧૯૫૧

મહત્ત્વના અવૉર્ડ્ઝ – બેસ્ટ ડિરેક્ટર, સ્ક્રીનપ્લે, સિનેમેટોગ્રાફી (બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ), કોસ્ચ્યુમ ડિઝાઈન (બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ), એડિટિંગ અને મ્યુઝિક માટેનાં ઓસ્કર અવૉર્ડ્ઝ. બેસ્ટ પિક્ચર, એક્ટર અને એક્ટ્રેસ (શેલી વિન્ટર્સ) માટેનાં ઑસ્કર નોમિનેશન્સ.

૦૦૦ ૦૦૦ ૦૦૦

– Shishir Ramavat

( Note – This Article is Originaly Written in Year 2014 )