મહાન ચક્રવર્તી સમ્રાટ મહારાજા વિક્રમાદિત્ય

વિક્રમદિત્યનર ભારતમાં ચક્રવર્તી સમ્રાટ કહેવાય છે. જેમણે સમગ્ર ભારત પર રાજ કર્યું છે અને તેમના જ સમયમાં ભારત એક હતું. તે સમયે સમગ્ર આર્યાવર્ત રતળે કે ભારત પર તેમનું એકચક્રી શાસન હતું. તેમના જ સમયમાં ભારતમાં તેમનો સામ્રાજ્ય વિસ્તાર લગભગ ૧૫ લાખ વર્ગ કિલોમીટર હતો જે મૌર્યકાલ અને ગુપ્તકાલ કરતાં ઘણો વધારે હતો .

ઋષભદેવના પુત્ર રાજા ભરત પ્રથમ ચક્રવર્તી સમ્રાટ હતા. જેમના નામે આ અજનાભ ખંડનું ભારત નામ આપવામાં આવ્યું હતું. પરવર્તીકાલમાં શકુંતલા અને દુષ્યંતને ભરત નામનો પુત્ર હતો. ઉજ્જૈનના સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય પણ ચક્રવર્તી સમ્રાટ હતા. વિક્રમાદિત્યનું નામ વિક્રમસેન હતું. વિક્રમ વેતાલ અને સિંહાસન બત્રીસીની વાર્તાઓ પણ મહાન સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યની વાર્તાઓ સાથે જોડાયેલ છે. સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય ગર્દભિલ્લ વંશના શાસક, તેમના પિતાનું નામ રાજા ગર્દભિલ્લ હતું. શકોનો સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય સામે પરાજય થયો હતો.

તેમની આ મહાન શક્તિઓ જોઈને જ તેમને મહાન સમ્રાટ કહેવામાં આવે છે. તેમને વિક્રમાદિત્યની ઉપાધિ ૧૪ રાજાઓએ ભેગાં થઈને સ્વેચ્છાએ રાજીખુશીથી આપેલી. ભારતીય ઇતિહાસમાં “વિક્રમાદિત્ય”નું બિરુદ ઇતિહાસનમાં પાછળથી બીજા ઘણા રાજાઓને મળ્યા હતા, જેમાં ગુપ્ત સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત બીજા અને સમ્રાટ હેમચંદ્ર વિક્રમાદિત્ય (હેમુ તરીકે પ્રખ્યાત) તે નોંધપાત્ર છે. રાજા વિક્રમાદિત્યનું નામ, ‘વિક્રમ’ અને ‘આદિત્ય’સમાસથી બનેલું છે જેનો અર્થ થાય છે ‘પરાક્રમનો સૂર્ય’ અથવા ‘સૂર્ય જેવો શકિતશાળી’. તેને વિક્રમ અથવા વિક્રમાર્ક (વિક્રમ + અર્ક) પણ કહેવામાં આવે છે.(સંસ્કૃતમાં અર્ક એટલે સૂર્ય).

વિક્રમાદિત્યનો પરિચય
—————————-

વિક્રમ સંવત મુજબ વિક્રમાદિત્યનો જન્મ ૨૨૮૮ વર્ષ પહેલા થયો હતો.નાબોવાહનનો પુત્ર રાજા ગાંધર્વસેન પણ ચક્રવર્તી સમ્રાટ હતા. મધ્ય પ્રદેશમાં રાજા ગાંધર્વ સેનનું મંદિર છે. તે સોનકચ્છની સામે ગંધર્વપુરીમાં બંધાયેલું છે. આ ગામ ખૂબ જ રહસ્યમયી ગામ છે. તેમના પિતાને મહેન્દ્રાદિત્ય પણ કહેવામાં આવતા હતા. તેનના અન્ય નામ પણ હતા જેમ કે ગર્દભિલ્લા, ગર્દભવેષ. ગાંધર્વસેનના પુત્રો વિક્રમાદિત્ય અને ભર્તુહરિ હતા.

વિક્રમસેનની માતાનું નામ સૌમ્યદર્શના હતું. જેમને વીરમતી અને મદનરેખા પણ કહેવામાં આવતા હતા. તેમની મૈનાવતી નામની એક બહેન હતી. તેમના ભાઈ ભર્તૃહરિ ઉપરાંત શંખ અને અન્ય એવા પણ હતા જેઓ અન્ય માતાઓના પુત્રો હતા. તેમની પાંચ પત્નીઓ હતી, મલયાવતી, મદનલેખા, પદ્મિની, ચેલ્લા અને ચિલ્લમહાદેવી. તેમને બે પુત્રો વિક્રમચરિત અને વિનયપાલ હતા. અને બે પુત્રીઓ પ્રિયંગુમંજરી (વિદ્યાત્તમા) અને વસુંધરા હતી. તેમનો ગોપીચંદ નામનો ભત્રીજો હતો. ભટ્ટમાત્રનું નામ મુખ્ય મિત્રોમાં આવે છે.

રાજ પુરોહિત ત્રિવિક્રમ અને વસુમિત્ર હતા. મંત્રીઓ ભટ્ટી અને બહસિંધુ હતા. સેનાપતિ વિક્રમશક્તિ અને ચંદ્ર હતા. કલિકાલના ૩૦૦૦ વર્ષ ૧૦૧ વર્ષ ઇસવીસન પૂર્વેના રોજ સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યનો જન્મ થયો.તેનણે લગભગ ૧૦૦ વર્ષ શાસન કર્યું. – (ગીતા પ્રેસ, ગોરખપુર ભવિષ્યપુરાણ, પૃષ્ઠ ૨૪૫).

વિક્રમાદિત્ય ભારતનું પ્રાચીન શહેર ઉજ્જયિનીના રાજસિંહાસન પર બેઠા.વિક્રમાદિત્ય તેમનાં જ્ઞાન, તેમન શાણપણ, બહાદુરી અને ઉદારતા માટે જાણીતા હતા. તેઓ તેમના દરબારમાં જેમના નવરત્ન માટે પ્રસિદ્ધ હતા. કહેવાય છે કે વિક્રમાદિત્ય ખૂબ જ પરાક્રમી હતા. અને તેણે શકોને પરાસ્ત કર્યા હતાં. સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય તેના રાજ્યના લોકોના કષ્ટો, વેદના અને તેમની હિલચાલ જાણવા માટે વેશપલટો કરીને શહેરમાં ફરતાં હતા.

રાજા વિક્રમાદિત્યની તેના રાજ્યમાં ન્યાયતંત્ર કાયમ રાખવા માટે શક્ય બધું કર્યું. તેઓ ઇતિહાસમાં સૌથી લોકપ્રિય અને ન્યાયી રાજાઓમાંના એક ગણવામાં આવે છે.એવું કહેવાય છે કે માલવામાં વિક્રમાદિત્યના ભાઈ ભર્તૃહરિએ રાજ કર્યું. ભર્તૃહરિતના શાસન દરમિયાન શકોનું આક્રમણ વધ્યું હતું. જ્યારે ભર્તૃહરિએ વૈરાગ્ય ધારણ કરીને રાજ્યનો ત્યાગ કર્યો. જો આપવામાં આવે તો વિક્રમસેને શાસન સંભાળ્યું અને તેમણે સૌપ્રથમ ઇસવીસન પૂર્વે ૫૭-૫૮માં શકોને તેમના પ્રદેશમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા હતાં. તેની સ્મૃતિમાં તેમણે વિક્રમ સંવત શરૂ કર્યું. તમારા સામ્રાજ્યને વિસ્તારવાની શરૂઆતકરી. વિક્રમાદિત્યએ ભારતની ભૂમિને વિદેશી બનાવી દેતાં શાસકોથી છુટકારો મેળવવાનો એક સરસ રસ્તો સૂઝયો. ભારત એકતા માટે એમણે અભિયાન ચલાવ્યું, એવું કહેવાય છે કે તેણે પોતાની સેનાને ફરીથી સજ્જ કરી, રચના કરી. તેમની સેના વિશ્વની સૌથી શક્તિશાળી સૈન્ય ઊભું કરવામાં આવ્યું હતું, જે ભારતની ચારેય દિશામાં ફેલાઈ ગયું હતું. એક અભિયાન ચલાવીને વિદેશીઓ અને જુલમી રાજાઓથી છુટકારો મેળવ્યો ભારતમાં એકછત્ર શાસન સ્થાપિત કર્યું.

ઐતિહાસિક વ્યક્તિ
—————————-

કલ્હકણની ‘રાજતરંગિણી’ અનુસાર, ઇસવીસન ૧૪ની આસપાસ અંધ્ર યુધિષ્ઠિર વંશના નિઃસંતાન રાજા હિરણ્યના મૃત્યુ પછી કાશ્મીરમાં અરાજકતા ફેલાઈ ગઈ હતી. આ જોઈને ત્યાંના મંત્રીઓની સલાહ પર ઉજ્જૈનના રાજા વિક્રમાદિત્યે માતૃગુપ્તને કાશ્મીરનું રાજ્ય સંભાળવા મોકલ્યા. નેપાળી રાજવંશ અનુસાર, નેપાળના રાજા અંશુવર્મન ૧1લી સદી પૂર્વે) દરમિયાન ઉજ્જૈનના રાજા વિક્રમાદિત્ય નેપાળ આવ્યા હોવાનો ઉલ્લેખ મળે છે.

રાજા વિક્રમનું ભારતમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, અર્ધમાગધી, હિન્દી, ગુજરાતી, મરાઠી, બાંગ્લા અન્ય ભાષાઓના ગ્રંથોમાં વિગતો સાથે વર્ણન જોવા મળે છે. તેમની બહાદુરી, ઉદારતા, દયા, ક્ષમા વગેરેની અનેક વાર્તાઓ ભારતીય સાહિત્યમાં ભરેલી છે.

વિક્રમદિત્યના નવ રત્નોના નામ:
—————————-

નવરત્ન રાખવાની પરંપરા મહાન સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યથી શરૂ થઈ છે, જેને ઓટ્ટોમન સમ્રાટ અકબરે પણ અપનાવી હતી.

સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યના નવરત્નોના નામ –

(૧)ધન્વંતરિ
(૩)ક્ષપણક
(૨) અમરસિંહ
(૪) શંકુ
(૫) વેતાલ ભટ્
(૬) ઘટખર્પર
(૭) મહાકવિકાલિદાસ
(૮) વરાહમિહિર
(૯)વરુચી કહેવામાં આવે છે.

આ નવરત્નોમાં ઉચ્ચ કક્ષાના વિદ્વાનો, શ્રેષ્ઠ કવિઓ, ગણિતના વિખ્યાત વિદ્વાનો અને વિજ્ઞાનના નિષ્ણાતો વગેરેનો સમાવેશ થતો હતો.

વિક્રમ સંવતના પ્રવર્તક:
—————————-

દેશમાં ઘણા વિદ્વાનો થયા છે, જેમણે ઉજ્જૈનના રાજા વિક્રમાદિત્ય દ્વારા વિક્રમ સંવતની શરૂઆત કરી હતી એવું માને છે. આ સંવતની પ્રવર્તનની પુષ્ટિ જ્યોતિર્વિદભરણ ગ્રંથ દ્વારા થાય છે, જે ૩૦૬૮ કલિ એટલે કે ઇસવીસન પૂર્વે ૩૪માં લખવામાં આવી હતી. આ મુજબ વિક્રમાદિત્યએ ૩૦૪૪ કાલિ એટલે કેઇસવીસન પૂર્વે ૫૭ માં વિક્રમ સંવતની શરૂઆત કરી.

આરબ સુધી ફેલાયેલું હતું વિક્રમાદિત્યનું શાસન
—————————-

મહારાજા વિક્રમાદિત્યનું વિગતવાર વર્ણન ભવિષ્ય પુરાણ અને સ્કંદ પુરાણમાં જોવા મળે છે. પ્રાચીન આરબ સાહિત્યમાં વિક્રમાદિત્ય વિશે વર્ણન છે. તે સમયગાળા દરમિયાન તેનું શાસન અરબસ્તાન સુધી વિસ્તર્યું હતું.

વાસ્તવમાં વિક્રમાદિત્યનું શાસન અરેબિયા અને ઇજિપ્ત હતું અને સમગ્ર પૃથ્વીના લોકો એમનાં નામથી પરિચિત હતાં. ઈતિહાસકારોના મતે ઉજ્જૈનના સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યનું સામ્રાજ્ય ભારતીય ઉપખંડ ઉપરાંત ઈરાન, ઈરાક અને અરેબિયામાં હતું. વિક્રમાદિત્યના આરબ વિજયનું વર્ણન અરબી કવિ જરહામ કિન્તોઈએ તેમના પુસ્તકમાં કર્યું છે ‘સાયર-ઉલ-ઓકુલ’માં. પુરાણો અને અન્ય ઐતિહાસિક ગ્રંથો અનુસાર, તે તારણ આપે છે કે આરબો અને ઇજિપ્ત પણ વિક્રમાદિત્યના આધિપત્ય હેઠળ હતા.

તુર્કીના ઇસ્તંબુલ શહેરની પ્રખ્યાત પુસ્તકાલય મકતાબ-એ-સુલ્તાનિયા – સ્યાર ઉલ ઓકુલમાં એક ઐતિહાસિક લખાણ છે. રાજા વિક્રમાદિત્ય સાથે સંબંધિત એક શિલાલેખનો ઉલ્લેખ છે જે જણાવે છે કે ‘…તે લોકો અત્યંત ભાગ્યશાળી છે, જેઓ તે સમયગાળામાં જન્મ્યા હતા અને રાજા વિક્રમના અનુગામી બન્યા હતા અને તેમના રાજ્યમાં રહેતા હતા.

તેઓ એક ખૂબ જ દયાળુ, ઉદાર અને કર્તવ્યનિષ્ઠ શાસક હતા, જેમણે દરેક વ્યક્તિના કલ્યાણનો વિચાર કર્યો હતો…. તેમણે તેમના પવિત્ર ધર્મને આપણી વચ્ચે ફેલાવ્યો. તેમના દેશના સૂર્ય કરતાં તેજસ્વી વિદ્વાનોને આ દેશમાં મોકલ્યા જેથી શિક્ષણનો પ્રકાશ પ્રગટી શકે. ફેલાવો કર્યો.

આ વિદ્વાનો અને જાણકારોએ આપણને ભગવાનની હાજરી અને સત્યના સાચા માર્ગ વિશે જણાવીને પરોપકાર કર્યો છે. આ બધા વિદ્વાનો અહીં રાજા વિક્રમાદિત્યની સૂચના પર પોતાનો ધર્મ શીખવવા આવ્યા હતા. અન્ય સમ્રાટો જેમના નામની આગળ વિક્રમાદિત્ય છેઃ- જેમ કે શ્રીહર્ષ, શુદ્રક, હાલ, ચંદ્રગુપ્ત દ્વિતીય, શિલાદિત્ય, યશોવર્ધન વગેરે. તેઓ એક ખૂબ જ દયાળુ, ઉદાર અને કર્તવ્યનિષ્ઠ શાસક હતા, જેમણે દરેક વ્યક્તિના કલ્યાણનો વિચાર કર્યો હતો…. તેમણે તેમના પવિત્ર ધર્મને આપણી વચ્ચે ફેલાવ્યો, તેમના દેશના સૂર્ય કરતાં તેજસ્વી વિદ્વાનોને આ દેશમાં મોકલ્યા જેથી શિક્ષણનો પ્રકાશ પ્રગટી શકે. ફેલાવો આ વિદ્વાનો અને જાણકારોએ આપણને ભગવાનની હાજરી અને સત્યના સાચા માર્ગ વિશે જણાવીને પરોપકાર કર્યો છે. આ બધા વિદ્વાનો અહીં રાજા વિક્રમાદિત્યની સૂચના પર પોતાનો ધર્મ શીખવવા આવ્યા હતા.

અન્ય સમ્રાટો જેમના નામની આગળ વિક્રમાદિત્ય છેઃ- જેમ કે શ્રીહર્ષ, શુદ્રક, હાલ, ચંદ્રગુપ્ત દ્વિતીય, શિલાદિત્ય, યશોવર્ધન વગેરે. આ શબ્દ દેવતાઓ પરથી વપરાયો છે. આદિત્ય એટલે સૂર્ય જે બ્રહ્માંડને સતત પ્રકાશિત કરે છે. પાછળના સમયગાળામાં વિક્રમાદિત્યની ખ્યાતિ બાદ, રાજાઓને ‘વિક્રમાદિત્ય’નું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું. વિક્રમાદિત્ય પહેલાં અને પછી વધુ વિક્રમાદિત્ય થયા છે, જેના કારણે મૂંઝવણ ઊભી થાય છે. ઉજ્જૈનના સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યનું અનુગામી ચંદ્રગુપ્ત II અથવા ચંદ્રગુપ્ત વિક્રમાદિત્ય, સમુદ્રગુપ્તના પુત્ર,ઇસવીસન ૩૦૦ ! એક વિક્રમાદિત્ય II 7મી સદીમાં થયો હતો, જે વિજયાદિત્ય (વિક્રમાદિત્ય I)નો પુત્ર હતો. વિક્રમાદિત્ય બીજાએ પણ પોતાના સમયમાં ચાલુક્યો પર શાસન કર્યું હતું. સામ્રાજ્યની શક્તિને અકબંધ રાખી. તે વિક્રમાદિત્ય II ના સમયમાં હતું કે આરબોએ લાટ દેશ (દક્ષિણ ગુજરાત) પર હુમલો કર્યો.

વિક્રમાદિત્ય દ્વિતીયની બહાદુરીના કારણે આરબોને તેમના પ્રયત્નોમાં સફળતા મળી ન હતી અને આ જાજરમાન ચાલુક્ય રાજા પોતાના સામ્રાજ્યને આરબ આક્રમણથી બચાવવામાં સક્ષમ હતા. પલકેશિનને પલ્લવ રાજાએ હરાવ્યો હતો. પલ્લવ રાજાઓ તેમને પરાસ્ત કર્યા અને તેઓ તેમાં માર્યા ગયા. તેમનો પુત્ર વિક્રમાદિત્ય,જે તેના પિતા હતાપુ લકેશીન. તેઓ તેમના જેવા જ મહાન શાસક હતાં. તેઓ સિંહાસન પર બેઠા હતા. તેમણે ફરીથી દક્ષિણના તેના દુશ્મનો સામે સંઘર્ષ શરૂ કર્યો.

તેણે ચાલુક્યોનું જૂનું ગૌરવ પાછું મેળવ્યું. તેમના પ્રપૌત્ર વિક્રમાદિત્ય બીજા પણ એક મહાન યોદ્ધા હતા. વિક્રમાદિત્ય અને તેનો પુત્ર ઈ.સ ૭૫૩માં દાંતી દુર્ગ નામના સરદારને ઉથલાવી નાખ્યો. તેમણે મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટકમાં બીજી મહાન રચના કરી. એટલે કે એક સામ્રાજ્યની સ્થાપના કરી, જેને રાષ્ટ્રકુટ કહેવામાં આવતું હતું.

વિક્રમાદિત્ય II પછી, સમ્રાટ હેમચંદ્ર વિક્રમાદિત્ય ૧૬મી સદીમાં ‘હેમુ’ બન્યા. સમ્રાટ હેમચંદ્ર વિક્રમાદિત્ય પછી, વિક્રમાદિત્ય પંચમ સત્યશ્રય પછી કલ્યાણીની ગાદી પર બેઠા. તેણે લગભગ ૧૬૦૮ ઇસવીસનમાં ચાલુક્ય સામ્રાજ્યની ગાદી સંભાળી. ભોપાલના રાજા ભોજના સમયમાં આ વિક્રમાદિત્ય હતો.

વિક્રમાદિત્ય V એ તેમના પૂર્વજોની નીતિઓને અનુસરીને ઘણા યુદ્ધો લડ્યા હતા. તેમના સમય દરમિયાન, ચાલુક્યો ફરીથી માલવાના પરમારો સાથે અથડામણ કરી અને વાકાપતિરાજ મુંજની હાર અને હત્યાનો બદલો લેવા માટે, પરમાર રાજા ભોજે ચાલુક્ય રાજ્ય પર હુમલો કર્યો અને તેને હરાવ્યો, પરંતુ એક યુદ્ધમાં વિક્રમાદિત્ય પંચમ એ રાજા ભોજાને પણ હરાવ્યો હતો.

(શાક્યદ્વીપ (હાલનું ઇજિપ્ત અથવા ઇજિપ્ત) ના આક્રમણકારોને “સક” કહેવામાં આવે છે. તેઓએ દરિયાઇ માર્ગે પ્રવેશ કરીને સમગ્ર દક્ષિણ ભારત પર આક્રમણ કરીને કબજો જમાવ્યો હતો. શકાઓ પણ સનાતન ધર્મના હતા પરંતુ ધીમે ધીમે ઉત્તર ભારત તરફ આગળ વધ્યા. .

આ ક્રમમાં, તેણે ભારતીયો પર ઘણા અત્યાચારો કર્યા, તેના વંશમાં પણ વધારો થયો, જેના કારણે તેનું સામ્રાજ્ય વિસ્તર્યું. તેમની વચ્ચે શાલિવાહન નામનો એક અગ્રણી શાસક હતો અને તેણે શાલિવાહન (શાકસંવત)નો યુગ શરૂ કર્યો.

શાક્યદ્વીપ (હાલનું ઇજિપ્ત અથવા મિસર) ના આક્રમણકારોને “સક” કે “શક” કહેવામાં આવે છે. તેઓએ દરિયાઇ માર્ગે પ્રવેશ કરીને સમગ્ર દક્ષિણ ભારત પર આક્રમણ કરીને કબજો જમાવ્યો હતો. શકાઓ પણ સનાતન ધર્મના હતા પરંતુ ધીમે ધીમે ઉત્તર ભારત તરફ આગળ વધ્યા. .

આ ક્રમમાં, તેમણે ભારતીયો પર ઘણા અત્યાચારો કર્યા, તેના વંશમાં પણ વધારો થયો, જેના કારણે તેનું સામ્રાજ્ય વિસ્તર્યું. તેમની વચ્ચે શાલિવાહન નામનો એક અગ્રણી શાસક હતો અને તેણે શાલિવાહન (શક સંવત)નો યુગ શરૂ કર્યો.

વિક્રમાદિત્ય શકની વિસ્તરણવાદી નીતિમાં અવરોધરૂપ હતા, તેમણે તેમને હરાવ્યા અને સમગ્ર ભારતમાં એક જ રાજ્યની સ્થાપના કરી. શક અહીંની સંસ્કૃતિ અને સંસ્કારો સાથે એક થઈ ગયા. શકમાં જાતિ વ્યવસ્થા હતી અને આજે પણ શાક્યદ્વીપી બ્રાહ્મણો, ક્ષત્રિયો અને વૈશ્ય ભારતની જમીન પર છે.

સમયની ગણતરી વખતે શક સંવતની સાથે વિક્રમ સંવતનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કારણ કે સમયની ગણતરીનો આધાર બંને પદ્ધતિમાં સમાન છે. પછીના સમયગાળામાં, મુગલ આક્રમણકારો અને અંગ્રેજોના આક્રમણકારોને કારણે, આપણો ઇતિહાસ અદૃશ્ય થઈ ગયો, ઇતિહાસ પર સંશોધન સંપૂર્ણપણે બંધ થઈ ગયું છે. વર્તમાન કાળમાં સંશોધનાત્મક ઇતિહાસ લેખનની તાતી જરૂરિયાત છે.

***** ઇતિહાસની ઘણી માહિતી આ એક જ લેખમાં મેં આપી છે અને આવનારા લેખોનો અણસાર પણ ધ્યાનથી વાંચજો. બાકીના પ્રશ્નોનો ઉત્તર તમને આવનારાં લેખોમાં જ મળશે ! આ લેખ સંપૂર્ણતયા ચક્રવર્તી સમ્રાટ મહારાજા વિક્રમાદિત્ય પર જ છે. *****

જયતિ પુણ્ય સનાતન સંસ્કૃતિ,
જયતિ પુણ્ય ભૂમિ ભારત
જયતૂ જયતુ હિંદુરાષ્ટ્ર

સદા સર્વદાસુમંગલ || હર હર મહાદેવ || જય ભવાની || જય શ્રી રામ

– જનમેજય અધ્વર્યુ