ભગવાન શ્રી ગણેશજીના ૮ અવતાર

ભગવાન શ્રી ગણેશજીની આરતી કેયલાયે કરી છે ? કેટલાંયે તે ધ્યાનથી સાંભળી છે? એમાં આવતા ભગવાન શ્રી ગણેશજીના ૮ નામો એટલે કે ૮ અવતારોથી તમે પરિચિત હોત જ! પરંતુ તમે નથી, કારણકે આ ૮ નામો એ ૮ અવતારો છે.

આમ તો ભગવાન શ્રી ગણેશજીના ૧૦૮ નામો છે. પણ, એ બધાં કઈં અવતાર નથી. આમેય કોઈએ પણ આ ૮ અવતારો વિશે જાણવા તસ્દી સુદ્ધાં નથી લીધી. નહીં તો એ વિશે તમે જ્ઞાત જ હોત અને એની પૌરાણિક કથાઓ વિશે તમે જાણતાં જ હોત !

આ એ વિશે જ્ઞાત કરાવવાનો પ્રયાસ માત્ર છે.

“ॐ एकदन्ताय विद्महे वक्रतुंडाय धीमहि तन्नो बुदि्ध प्रचोदयात.”

✅ ભગવાન શ્રી ગણેશજીના ૮ અવતાર
———————–

હવે મનમાં એ પ્રશ્ન જરૂર ઉદભવે કે — આ અવતારો ભગવાન શ્રી ગણેશજીએ લીધાં કેમ ?

અધર્મનો નાશ કરવા માટે ગણેશજી દરેક યુગમાં સમયાંતરે અવતાર લે છે. આ અવતારો અનુસાર તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. પુરાણો અનુસાર તેમણે દરેક યુગમાં આસુરી શક્તિને ખતમ કરવા માટે વિકટ, મહોદર, વિઘ્નેશ્વર જેવા આઠ અલગ-અલગ નામોના અવતાર લીધા છે. આ આઠ અવતાર મનુષ્યના આઠ પ્રકારના દોષોને દૂર કરે છે. આ આઠ દોષોના નામ છે વાસના, ક્રોધ, વસ્તુ, લોભ, ઈર્ષ્યા, આસક્તિ, અહંકાર અને અજ્ઞાન. ગણપતિજીનો કયો અવતાર કયા દોષને દૂર કરે છે તે તેમની કથાઓમાં જણાવવામાં આવ્યું છે.

(૧) વક્રતુંડ
———————–

ભગવાન ગણેશે આ રૂપમાં મત્સરાસુર રાક્ષસના પુત્રોનો વધ કર્યો હતો. આ રાક્ષસ શિવજીનો ભક્ત હતો અને શિવની તપસ્યા કરીને તેને વરદાન મળ્યું કે તે કોઈથી ડરશે નહીં. દેવગુરુ શુક્રાચાર્યના આદેશથી મત્સરાસુરે દેવતાઓને ત્રાસ આપવાનું શરૂ કર્યું. તેમને બે પુત્રો સુન્દપ્રિયા અને વિસિપ્રિયા પણ હતા, જે બંને ખૂબ જ જુલમી પણ હતા.

બધા દેવતાઓ શિવજીના શરણમાં પહોંચી ગયા. શિવે તેમને ખાતરી આપી કે જો તેઓ ગણેશનું આહ્વાન કરશે તો ગણપતિ વક્રતુંડા અવતાર સાથે આવશે. દેવતાઓએ પૂજા કરી અને વક્રતુંડાના રૂપમાં ગણપતિએ મત્સરાસુરના બંને પુત્રોનો વધ કર્યો અને મત્સરાસુરને પણ હરાવ્યો. એ જ મત્સરાસુર પાછળથી ગણપતિનો ભક્ત બન્યો.

(૨) એકદંત
———————–

મહર્ષિ ચ્યવને પોતાના તપોબળથી મદ નામના રાક્ષસની રચના કરી. તે ચ્યવનનો પુત્ર કહેવાતો હતો. મદે રાક્ષસોના ગુરુ શુક્રાચાર્ય પાસેથી દીક્ષા લીધી. શુક્રાચાર્યે તેમને તમામ પ્રકારની વિદ્યામાં નિપુણ બનાવ્યા. શિક્ષિત થઈને તે દેવતાઓનો વિરોધ કરવા લાગ્યો. બધા દેવતાઓ તેનથી ત્રાસી ગયાં હતાં.

બધા દેવતાઓએ ભેગાં થઈને એકસાથે ગણપતિની પૂજા કરી. ત્યારે ભગવાન ગણેશજી એકદંત સ્વરૂપમાં પ્રગટ થયા. તેમને ચાર હાથ, એક દાંત, મોટું પેટ હતું અને તેમનું માથું હાથી જેવું હતું. તેમના હાથમાં પાશા, પરશુ, અંકુશ અને ખીલેલું કમળ હતું. ભગવાન એકદંતે દેવતાઓને અભય વરદાન આપ્યું અને યુદ્ધમાં મદાસુરને હરાવ્યો.

(૩) મહોદર
———————–

જ્યારે કાર્તિકેયે તારકાસુરનો વધ કર્યો ત્યારે રાક્ષસ ગુરુ શુક્રાચાર્યે મોહસુર નામના રાક્ષસને દેવતાઓ સામે ઉભો કર્યો. મોહસુરથી મુક્તિ મેળવવા માટે દેવતાઓએ ગણેશની પૂજા કરી. પછી ગણેશજીએ મહોદર અવતાર લીધો. મહોદર એટલે મોટું પેટ. જ્યારે તે ઉંદર પર સવાર થઈને મોહસુર શહેરમાં પહોંચ્યત્યારે મોહસૂરે લડ્યા વિના ગણપતિને પોતાનો પ્રિય ભગવાન બનાવી દીધાં.

(૪) વિકટ
———————–

જલંધર રાક્ષસનો નાશ કરવા ભગવાન વિષ્ણુએ તેમની પત્ની વૃંદાની પવિત્રતા તોડી હતી. તેમાંથી એક રાક્ષસનો જન્મ થયો, તેનું નામ કામસુર હતું. કામસુરે શિવની આરાધના કરીને ત્રિલોક વિજયનું વરદાન મળ્યું. આ પછી તેણે અન્ય રાક્ષસોની જેમ દેવતાઓને ત્રાસ આપવાનું શરૂ કર્યું.ત્યારબાદ તમામ દેવતાઓએ ભગવાન ગણેશનું ધ્યાન કર્યું. ત્યારે ભગવાન ગણપતિએ વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું. પ્રચંડ સ્વરૂપે ભગવાને મોરપીંછ પર બેસીને અવતાર લીધો. તેમણે દેવતાઓને વરદાન આપીને કામસુરને હરાવ્યો.

(૫) ગજાનન
———————–

લોભાસુરનો જન્મ ધનરાજ કુબેરથી થયો હતો. તે શુક્રાચાર્યના આશ્રયમાં ગયો અને શુક્રાચાર્યના આદેશથી શિવજીની પૂજા કરવા લાગ્યો. શિવજી લોભાસુરથી પ્રસન્ન થયા. તેઓએ તેને નિર્ભય બનવાનું વરદાન આપ્યું.આ પછી લોભાસુરે તમામ જગતને કબજે કરી લીધું. ત્યારે દેવગુરુએ તમામ દેવતાઓને ગણેશની પૂજા કરવાની સલાહ આપી. ગણેશ ગજાનનના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને દેવતાઓને વરદાન આપ્યું કે હું લોભાસુરને હરાવીશ. ગણેશજીએ લોભાસુરને યુદ્ધ માટે સંદેશો મોકલ્યો. શુક્રાચાર્યની સલાહ પર લોભાસુરે લડ્યા વિના પોતાની હાર સ્વીકારી લીધી.

(૬) લંબોદર
———————–

ક્રોધાસુર નામના રાક્ષસે સૂર્યદેવની ઉપાસના કરી અને તેમની પાસેથી બ્રહ્માંડને જીતવાનું વરદાન લીધું. ક્રોધાસુરના આ વરદાનથી બધા દેવતાઓ ગભરાઈ ગયા.
તે યુદ્ધમાં ઉતર્યો ત્યારે ગણપતિજીએ લંબોદરનું રૂપ ધારણ કરીને તેમને રોક્યા. ક્રોધાસુરને સમજાવ્યું અને તેને અહેસાસ કરાવ્યો કે તે દુનિયામાં ક્યારેય અજેય યોદ્ધા બની શકે નહીં. ક્રોધાસુરે તેની વિજયી ઝુંબેશ બંધ કરી દીધી અને બધું છોડીને પાતાળમાં ગયો.

(૭) વિઘ્નરાજ
———————–

એકવાર દેવી પાર્વતીજી તેમની સખીઓ સાથે વાતચીત દરમિયાન મોટેથી હસી પડી. તેના હાસ્યમાંથી એક વિશાળ માણસનો જન્મ થયો. પાર્વતીએ તેનું નામ મમ (મમતા) રાખ્યું. માતા પાર્વતીને મળ્યા પછી તેઓ તપસ્યા માટે જંગલમાં ગયા. ત્યાં તેની મુલાકાત શમ્બ્રાસુર સાથે થઈ. શંભરાસુરે તેમને ઘણી આસુરી શક્તિઓ શીખવી હતી. તેણે માતાને ગણેશની પૂજા કરવાનું કહ્યું. માતાએ ગણપતિને પ્રસન્ન કર્યા અને બ્રહ્માંડનું રાજ્ય માંગ્યું.શમ્બરે તેના લગ્ન તેની પુત્રી મોહિની સાથે કર્યા. જ્યારે શુક્રાચાર્યએ તેમની માતાની મક્કમતા વિશે સાંભળ્યું, ત્યારે તેમને રાક્ષસ રાજા તરીકે રાજ્યાભિષેક કરવામાં આવ્યો. મામાસુરે પણ અત્યાચાર શરૂ કર્યા અને તમામ દેવતાઓને કેદ કરીને જેલમાં ધકેલી દીધા. પછી દેવતાઓએ ગણેશની પૂજા કરી. ગણેશ વિઘ્નેશ્વર તરીકે અવતર્યા. તેણે મમાસુરનો વધ કરી દેવતાઓને મુક્ત કરાવ્યા.

(૮) ધૂમ્રવર્ણ
———————–

એકવાર સૂર્યદેવને છીંક આવી અને તેમની છીંકમાંથી રાક્ષસનો જન્મ થયો. તેનું નામ અહમ હતું. તે શુક્રાચાર્યની નજીક ગયો અને તેમને પોતાનો ગુરુ બનાવ્યો. તે અહમમનથીથી અહંટાસુર બની ગયો. તેણે પોતાનું રાજ્ય સ્થાપ્યું અને ભગવાન ગણેશને તપસ્યાથી પ્રસન્ન કરીને વરદાન મેળવ્યું.

તેણે અત્યાચાર અને વ્યભિચાર પણ ઘણો ફેલાવ્યો. ત્યારબાદ ગણેશજી ધૂમ્રવર્ણ તરીકે અવતર્યા. તેમનો રંગ ધુમાડા જેવો હતો. તેઓ પ્રચંડ હતા. તેમના હાથમાં એક ભીષણ પાશ હતું જેમાંથી ઘણી જ્વાળાઓ નીકળતી હતી. ધૂમ્રવર્ણના રૂપમાં ગણેશજીએ અહંતાસુરને હરાવ્યો અને તેને ભક્તિ પ્રદાન કરી.

!! જય શ્રી ગણેશજી !!

– જનમેજય અધ્વર્યું