કંડારિયા મહાદેવ – ખજુરાહો

#ભારતનો_ભવ્ય_મંદિર_વારસો
#કંડારિયા_મહાદેવ_ખજુરાહો

કંડારિયા મહાદેવ માત્ર ખજુરાહો મંદિર સમુહનું ઊંચામાં ઊંચું, ખૂબ જ આકર્ષક અને કલકોતરણીથી સર્વત્ર ભર્યુભર્યું મંદિર છે. જ્યારે અહીં સહકુટુંબ ગયો ત્યાતે જન્મે અને કર્મથી બ્રાહ્મણ હોવાથી ખૂબ જ આસ્થાપૂર્વક અને દિલની શ્રદ્ધાથી પૂજા અર્ચના કરી નતમસ્તક થયો હતો.

જન્મદાત્રી માતા એ જ્યારે શિવ મહિમન સ્તોત્રનો પાઠ કર્યો ત્યારે આમે બધાં ભગવાન શંકરમય બની ગયાં હતાં. ત્યારબાદ ચારેબાજુએ ફરી ફરીને આ મંદિરની ખુબસુરત ઈંચે ઇંચ ભરેલી કોટરનીઓને માણી હતી. ખજુરાહો વિશ્વભરમાં સુપ્રસિદ્ધ છે જ એ જયારે જોયું ત્યારે જ મને ખ્યાલ આવ્યો કે કથનકારો કેટલાં સાચા છે તે ! ખજુરાહો એ ભારતનું અકબંધ મંદિર સંકુલ છે, અદભુત અને અલૌકિક છે. ખજુરાહો એ કેવી રીતે આક્રમણોથી બચી ગયો, કેમ તે વિશ્વની સુપ્રસિદ્ધ સ્થાપત્યકલનો ઉત્તમ નમૂનો છે. તે એકવાર લખી ચુક્યો હોવાં છતાં તલસ્પર્શી અભ્યાસ લેખ ફરીથી તમારી સમક્ષ મુકવાનો જ છું, ત્યાં સુધી આનું આચમન કરી મન મનાવો!

કંડારિયા મહાદેવ નામનું એક હિન્દુ મંદિર છે, ભારતીય ઇતિહાસમાં આ મધ્ય ભારતીય રાજ્ય; મધ્યપ્રદેશમાં ખજુરાહોનું મંદિર એ સ્થળ પરના હયાત મંદિરોમાં સૌથી મોટું અને સૌથી ઊંચું છે. તે ભગવાન શિવજીને સમર્પિત છે, જે મુખ્ય મંદિરમાં લિંગ દ્વારા રજૂ થાય છે, જે આ મન્દિરની મધ્યમાં સ્થિત ગર્ભગૃહ તરીકે પણ ઓળખાય છે.

ઐતિહાસિક પૃષ્ઠ અનુસાર, ખજુરાહો, જે તે સમયે ચંદેલા વંશની રાજધાની હતી, ત્યાં ઘણા મંદિરો છે જે ચંદેલા વંશ દ્વારા ઇસવીસન ૯૫૦ અને ઇસવીસન ૧૦૫૦ દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ મંદિરોના નિર્માણમાં મહાન યોગદાન આપનારા ચંદેલોએ ઇસવીસન ૧૦૩૦ ની આસપાસ તેમના શાસનની ટોચ પર પહોંચ્યા અને ૯મી થી ૧૨મી સદીના યુગના સૌથી શક્તિશાળી શાસકો તરીકે શાસન કર્યું.

સ્થાપત્યકલાની દ્રષ્ટિએ
———————–

આ મંદિર લગભગ ૬૫૦૦ ચોરસ ફૂટના વિસ્તારમાં બનેલું છે અને તેની ઊંચાઈ જમીનથી લગભગ ૧૧૭ ફૂટ માપવામાં આવે છે. કંડારિયા મહાદેવ સહિત તમામ મંદિરો પૂર્વ તરફ મુખ કરીને અસાધારણ ચતુર્ભુજ છે. કંડારિયા મહાદેવ મંદિરો અધિષ્ઠાન પર બાંધવામાં આવ્યા છે, જે એક ઊંચું મંચ છે અને જ્યાં ઊભા પગથિયાંનો ઉપયોગ કરીને પહોંચી શકાય છે. મંદિરની અંદર, તમામ ખંડ એક બીજા સાથે સારી રીતે ગોઠવાયેલા છે. પ્રવેશદ્વાર પર એક લંબચોરસ હૉલ છે જેને અર્ધમંડપ કહેવાય છે અને જે મંડપ નામના કેન્દ્રિય સ્તંભવાળા હૉલ તરફ દોરી જાય છે જે બદલામાં ગર્ભગૃહ તરફ દોરી જાય છે, જે સૌથી અંધારું ગર્ભગૃહ છે. ગર્ભગૃહની ઉપર મુખ્ય શિખર છે.

મંદિરની બહારના ભાગમાં શિલખારા નામનો મુખ્ય ટાવર છે. જેને કૈલાશ પર્વત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, જે મંદિરનું સૌથી ઊંચું સ્થાન છે. જે હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર હિમાલય પર્વત પર ભગવાન શિવશંભુનું ઘર છે. ગ્રેનાઈટ ફાઉન્ડેશનની સાથે આખું મંદિર રેતીના પથ્થરથી બનેલું છે. ખજુરાહો મંદિર સમૂહ / સંકુલ એકવાર નહીં અનેકોવાર જોવાં જેવાં છે, જ્યારે જાઓ ત્યારે આ મન્દિર માં જઈ પાવન થજો !!!

!! હર હર મહાદેવ !!

– જનમેજય અધ્વર્યુ