અનુરાગ કશ્પય ઉવાચ…

—————–

“આપણા દેશમાં તંદુરસ્ત ચર્ચા થતી જ નથી. માત્ર આક્ષેપો અને પ્રતિઆક્ષેપોનો મારો જ થાય છે. આપણે ફ્રસ્ટ્રેટેડ લોકો છીએ. ધિસ કન્ટ્રી નીડ્સ ગુડ સેક્સ!”

———————————
સિનેમા એક્સપ્રેસ 0 ચિત્રલોક પૂર્તિ 0 ગુજરાત સમાચાર
———————————

ડિરેક્ટર-રાઇટર-પ્રોડયુસર અનુરાગ કશ્યપ આજકાલ એક્ટિંગે ચડી ગયા છે. એમણે લખેલી અને ડિરેક્ટ કરેલી છેલ્લી ફિલ્મ ‘કેનેડી’ છે. ૨૦૨૨માં બની ચૂકેલી આ ફિલ્મ હજુ સુધી આપણા સુધી પહોંચી નથી. વચ્ચે અનુરાગની ‘ઓલમોસ્ટ પ્યાર વિથ ડીજે મહોબ્બત’ નામની ફિલ્મ આવી, જે ભગવાન જાણે કેટલા લોકોએ જોઈ હશે. ૨૦૨૩-૨૪માં અનુરાગ કશ્યપની ચાર ફિલ્મો આવી ને આ ચારેયમાં તેઓ એક્ટર છે – ‘કુત્તે’, ‘હડ્ડી’, ‘લિઓ’ અને ‘મહારાજા’. આ ચારમાંથી છેલ્લી બે તો પાછી તમિળ ફિલ્મો છે. અનુરાગે એક્ટર તરીકે ‘બેડ કોપ’ નામનો વેબ શો પણ કર્યો, જેનું સ્ટ્રીમિંગ આજથી શરૃ થયું છે.

અનુરાગ કંઈ તાજા તાજા અભિનયના રવાડે ચડયા નથી. એમની એક્ટર તરીકેની ફિલ્મોગ્રાફી પર નજર ફેરવશો નવાઈ પામી જશો. એ ચોવીસ વર્ષથી પોતાની અને બીજાઓની ફિલ્મોમાં નાના-મોટા રોલ્સ કરતા આવ્યા છે. એક ડિરેક્ટર અભિનેતા તરીકે કેવા પૂરવાર થતો હોય છે? અનુરાગ કહે છે, ‘સામાન્યપણે ડિરેક્ટરો એક્ટર તરીકે ખરાબ હોતા નથી. તેઓ ભલે અસાધારણ અભિનય ન કરી જાણે, પણ તેમને સિનેમાના માધ્યમની સમજ હોય છે, તેથી અડધો જંગ તો ત્યાં જ જીતાય જાય છે. કેમેરા સામે શું કરવું એની ખબર ન પડે તોય કમસે કમ એમને એટલી તો ખબર હોય જ છે કે કેમેરા સામે શું શું ન કરવું.’

અનુરાગ કશ્યપની વિચારધારા કે રાજકીય મંતવ્યો સાથે તમે સહમત હો કે ન હો, એની ફિલ્મો તમને ગમતી હોય કે ન હોય, પણ એક વાત તો સ્વીકારવી પડે કે એક વ્યક્તિ તરીકે તેઓ ભારે ઇન્ટરેસ્ટિંગ છે. એમના ઇન્ટરવ્યુઝ જોવા-વાંચવાની હંમેશા મજા પડે છે. ચાલો, છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષો દરમિયાન અનુરાગે આપેલી મુલાકાતોમાંથી એમના વિચારો અને અભિપ્રાયોનો ક્લોઝ-અપ લઈએ. આ અવતરણોમાંથી અનુરાગનું વ્યક્તિત્વ અને સિનેમા પ્રત્યેનું એનું પેશન આબાદ ઊપસે છે. સાંભળોઃ

# રામ ગોપાલ વર્મા નવા લેખકની શોધમાં હતા. હું એ વખતે મુંબઈમાં સ્ટ્રગલ કરી રહ્યો હતો. મનોજ વાજપેયીએ મારી ઓળખાણ રામુ સાથે કરાવી. ‘સત્યા’ આ રીતે લખાઈ. સિનેમા વિશે હું જે કંઈ જાણું છું એ બધું જ હું ‘સત્યા’ના અનુભવમાંથી શીખ્યો છું. ‘સત્યા’ના મેકિંગ વખતે મેં જે કંઈ પાઠ શીખેલા તે હું આજની તારીખેય યાદ કરું છું. મેં જોકે પછી રામુની ફિલ્મો જોવાનું બંધ કર્યું હતું. હું ફક્ત એના પ્રોમો જોઉં છું અને મને જે લાગે એ રામુને કહું છું. આખેઆખી ફિલ્મ જોઈને મારો અભિપ્રાય આપું તો તે કદાચ રામુને ન પણ ગમે એવો મને ડર છે. આઈ સ્ટિલ કેર ફોર હિમ.

# આપણા દેશમાં તંદુરસ્ત ચર્ચા થતી જ નથી. માત્ર આક્ષેપો અને પ્રતિઆક્ષેપોનો મારો જ થાય છે. આપણે ફ્રસ્ટ્રેટેડ લોકો છીએ. ધિસ કન્ટ્રી નીડ્સ ગુડ સેક્સ!

# જનતા તમને નવા પ્રયોગો નહીં કરવા દે. ‘દેવ.ડી’ ફિલ્મ ગમી તો તેઓ ‘દેવ.ડી’ની સિક્વલની માગણી કરશે. ‘ગેંગ્સ ઓફ વાસેપુર’ ગમી ગઈ તો ‘ગેંગ્સ ઓફ વાસેપુર’ પાર્ટ-થ્રીની ડિમાન્ડ કરશે. તમારા ચાહકો જ તમારા સૌથી ખરાબ દુશ્મન પુરવાર થાય છે. આથી જ હું મારા ચાહકોથી દૂર રહું છું. હું હંમેશાં એમને કહું છું કે મને મારું સપનું જીવવામાં રસ છે, તમારી ઇચ્છા પૂરી કરવામાં નહીં.

# રશિયન લેખક દોસ્તોયેવસ્કી અને જાપાની લેખક હારુકી મુરાકામીનાં પુસ્તકોમાંથી આપણા ફિલ્મમેકરોએ ખૂબ ચોરી કરી છે.

# આઈ લવ ટ્રાવેલિંગ. મારી મોટા ભાગની સ્ક્રિપ્ટ્સ મેં ટ્રાવેલિંગ દરમિયાન લખી છે. ‘દેવ.ડી’નાં કેટલાંય પાનાં મેં પ્લેનમાં લખ્યાં હતાં. ‘ગેંગ્સ ઓફ વાસેપુર’ની સ્ક્રિપ્ટ મેં ટ્રાન્સવેસ્ટાઇટ્સ (સ્ત્રીનો વેશ કાઢતા પુરુષો)થી છલકાતી માડ્રિડની એક હોટલમાં લખી હતી.

# મારી ત્રણ-ત્રણ ફિલ્મો – ‘પાંચ’, ‘બ્લેક ફ્રાઇડે’ અને ‘ગુલાલ’ તૈયાર થઈને રિલીઝ થયા વગર અટકી પડી હતી. મારા ક્રોધ અને ફ્રસ્ટ્રેશનનો પાર નહોતો. હું દારૃના રવાડે ચડી ગયો. એને લીધે જ મારી પહેલી પત્ની આરતી બજાજ સાથે ૨૦૦૯માં મારા ડિવોર્સ થઈ ગયા. એ નહોતી ઇચ્છતી કે અમારી દીકરી શરાબી બાપની હાજરીમાં મોટી થાય. ડિવોર્સ પછી હું અમેરિકા ગયો. જાઝ મ્યુઝિકનો પહેલો પરિચય મને આ વખતે થયો. હું એક જાઝ સિંગરના પ્રેમમાં પડીને એની પાછળ-પાછળ ફર્યા કરતો. આખરે અમારી દોસ્તી થઈ. એણે મને જાઝની દુનિયા દેખાડી. જાઝનો ગ્લેમરસ માહોલ મારે ભારતના બેકગ્રાઉન્ડમાં દેખાડવો હતો. ‘બોમ્બે વેલ્વેટ’નો જન્મ આ રીતે થયો હતો.

# લોકો મને પૂછતા હોય છે કે તારી ફિલ્મો સ્ક્રીન પર આટલી મોટી અને મોંઘી શી રીતે લાગે છે. આનો જવાબ એ છે કે હું રિઅલ લોકેશન પર શૂટ કરું છું. આને લીધે સેટ ઊભો કરવાનો ખર્ચ બચી જાય છે. વળી, ફિલ્મમાં મોટા સ્ટાર ન હોવાથી મીડિયાને શૂટિંગ કવર કરવામાં રસ હોતો નથી. કોઈ પ્રકારનું ડિસ્ટર્બન્સ ન હોય એટલે ૩૨૦ પાનાંની સ્ક્રિપ્ટ અમે સો દિવસમાં શૂટ કરી નાખીએ છીએ. ફિલ્મમાં કોઈ મેઇનસ્ટ્રીમ હીરો લીધો હોય તો આ શક્ય નથી. મારું મોટા ભાગનું બજેટ ફિલ્મ પર ખર્ચવાને બદલે સ્ટાર લોકોની સરભરા કરવામાં જ ખર્ચાઈ જાય. મને તો આ વિચારથી જ કંપારી છૂટી જાય છે. (આ ૨૦૧૧નું ક્વોટ છે. અનુરાગે, ફોર અ ચેઇન્જ, ‘બોમ્બે વેલ્વેટ’માં તોતિંગ બજેટ રાખ્યું હતું. ફિલ્મનો ભયંકર ધબડકો થઈ ગયો, પણ રણબીર કપૂર અને અનુષ્કા શર્મા જેવાં મેઇનસ્ટ્રીમ સ્ટાર્સ સાથે કામ કરવામાં એમને મોજ પડી હતી.)

# મારી મોટામાં મોટી ડિસ્કવરી કોઈ હોય તો એ કરણ જોહર છે. ગજબનો રમૂજી માણસ છે એ. કરણ તમારી ખિલ્લી તમારી સામે જ ઉડાવે તો પણ તમને ગુસ્સો ન આવે. બોલિવુડના સૌથી ઇન્ટેલિજન્ટ માણસોમાંનો એ એક છે. ઝીણામાં ઝીણી બાબત પર એની નજર હોય છે. એની સેન્સ ઓફ હ્યુમરમાં કમાલની ઓરિજિનાલિટી હોય છે, પણ કોણ જાણે કેમ ફિલ્મ બનાવતી વખતે એ કોઈક જુદો માણસ બની જાય છે. એનામાં જે સોલિડ રમૂજવૃત્તિ છે તે એની ફિલ્મોમાંથી ગાયબ હોય છે. કોઈ બિઝનેસમેન સોદા કરતો હોય તે રીતે એ ફિલ્મ બનાવે છે. હું ઇચ્છું છું કે કરણ એકાદ મસ્તમજાની તીખી, વ્યંગાત્મક સોશિયલ કોમેડી બનાવે.

# લોકો કહે છે કે તમે કોઈને પ્રેમ કર્યો હોય તો તરત એ વ્યક્તિની અસરમાંથી બહાર આવી શકતા નથી, કેમ કે પ્રેમ હંમેશાં ધીમે ધીમે ઓછો થાય છે… બટ ટ્રસ્ટ મી, પ્રેમ ચપટી વગાડતાં, આંખના પલકારામાં સ્વિચ ઓફ્ફ થઈ જાય તે શક્ય છે. ‘દેવ.ડી’માં દેવદાસને અચાનક જ ભાન થાય છે કે પારો માટે એના દિલમાં હવે પ્રેમ રહ્યો નથી. આવી પળો આવતી હોય છે જીવનમાં.

# તમે જ્યારે અંદરથી ખાલી હો છો ત્યારે તે ખાલીપો ભરવા દારૃ જેવી બહારની ચીજોનો સહારો લેવો પડે છે. કલ્કિ કોચલિન મળી પછી હું વધુ પડતા દારૃમાંથી બહાર આવી ગયો. આ પ્રેમની અસર હતી. (કલ્કિ એટલે અનુરાગની બીજી પત્ની, જે એક્ટ્રેસ છે. ચાર વર્ષના લગ્નજીવન બાદ એમના ડિવોર્સ થઈ ગયા.)

# હું કલ્કિના પ્રેમમાં શા માટે પડયો હતો એ તો સમજાય એવું છે, પણ એ મારા પ્રેમમાં શું કામ પડી તે એક કોયડો છે. મારો દેખાવ દક્ષિણના જાડિયા હીરો જેવો છે અને એને કદાચ મૂછાળા સાઉથ ઇન્ડિયન હીરો બહુ ગમતા હશે! મને જોઈને એને થયું હશે કે આહા! ચાલો, મારી એક ફેન્ટસી તો અહીં પૂરી થઈ શકે તેમ છે!

# આપણે હોલિવૂડની નકલ કર્યા કરીએ છીએ, પણ ત્યાંનું વર્ક કલ્ચર અપનાવી શકતા નથી. ત્યાં મોટામાં મોટા સ્ટાર પણ ઓડિશન આપે છે અને સ્ક્રિપ્ટ રીડિંગમાં ભાગ લે છે. આપણે ત્યાં આવો રિવાજ જ નથી. એ લોકોની પૂર્વતૈયારી અને આયોજન એટલાં પાક્કાં હોય છે કે ‘ટાઇટેનિક’ જેવી ભવ્ય ફિલ્મ આપણી ‘ગુઝારિશ’ કરતાં ઓછા દિવસમાં શૂટ કરી નાખે છે.

# સરસ જિંદગી, સરસ વાઇન, સિંગલ મોલ્ટ, ટ્રાવેલિંગ, મૂવીઝ-મૂવીઝ-મૂવીઝ અને આઝાદી… આના કરતાં વધારે મહત્ત્વનું મારા માટે બીજું કશું નથી!

– શિશિર રામાવત

#AnuragKashyap #CinemaExpress #Chitralok #GujaratiSamachar