નીલકંઠ મહાદેવ, ઋષિકેશ

#નીલકંઠ_મહાદેવ_ઋષિકેશ

ઋષિકેશમાં આવેલું નીલકંઠ મહાદેવ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત સૌથી પૂજનીય મંદિરોમાંનું એક છે. આ મંદિરની કોતરણી દૃષ્ટિ અને આ મંદિર સુધી પહોંચવા માટે ઘણા પર્વતો અને નદીઓમાંથી પસાર થવું પડે છે. તેમજ આ મંદિર મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળમાંનું એક છે. મધુમતી અને પંકજા નદીના સંગમ પર પૌડી ગઢવાલ જિલ્લાના મણિકૂટ પર્વત પર સ્થિત આ મંદિરની મુલાકાત લેવા માટે લાખો શિવભક્તો દર વર્ષે સાવન મહિનામાં જલાભિષેક માટે ગંગાજળ લઈને કંવર પહોંચે છે. એવી માન્યતા છે કે સાવન સોમવારના દિવસે નીલકંઠ મહાદેવના દર્શન કરવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે.

ભગવાન શિવજીએ કર્યું વિષનું પાન

આ મંદિર વિશે એક દંતકથા પણ છે. દંતકથા અનુસાર, સમુદ્ર મંથનમાંથી જે વસ્તુઓ નીકળી તે દેવતાઓ અને દાનવોમાં વહેંચવામાં આવી, પરંતુ ત્યારે જ હલાહલ નામનું વિષ બહાર આવ્યું. ન તો દેવતાઓ કે દાનવોને તે જોઈતું હતું. આ ઝેર એટલું ખતરનાક હતું કે તે સમગ્ર સૃષ્ટિનો નાશ કરી શકે છે. આ વિષની અગ્નિથી દસ દિશાઓ સળગવા લાગી, જેના કારણે દુનિયામાં હોબાળો મચી ગયો. એટલા માટે ભગવાન શિવે સમગ્ર બ્રહ્માંડને બચાવવા માટે ઝેર પીધું. જ્યારે ભગવાન શિવજી વિષ પી રહ્યા હતા, ત્યારે માતા પાર્વતી તેમની પાછળ હતા અને તેમનું ગળું પકડી રાખ્યું, જેથી ઝેર ન તો ગળામાંથી બહાર આવ્યું કે ન તો શરીરમાં પ્રવેશ્યું.

આ વિષ ભગવાન શિવના ગળામાં ફસાઈ ગયું, જેના કારણે તેમનું ગળું વાદળી થઈ ગયું અને પછી મહાદેવને નીલકંઠ કહેવામાં આવ્યા. પરંતુ વિષ ની ગરમીથી અસ્વસ્થ થઈને ભગવાન શિવ શીતળતાની શોધમાં હિમાલય તરફ આગળ વધ્યા અને મણિકુટ પર્વત પર પંકજા અને મધુમતી નદીઓની શીતળતા જોઈને નદીઓના સંગમ પર એક વૃક્ષ નીચે બેસી ગયા. જ્યાં તેઓ સમાધિમાં સંપૂર્ણ રીતે તલ્લીન થઈ ગયા અને વર્ષો સુધી સમાધિમાં રહ્યા, જેના કારણે માતા પાર્વતી નારાજ થઈ ગયા.

માતા પાર્વતી પણ ભગવાન શિવની સમાધિની રાહ જોઈને પર્વત પર બેસી ગયા. પરંતુ ઘણા વર્ષો પછી પણ ભગવાન શિવ સમાધિમાં તલ્લીન રહ્યા. દેવતાઓને પ્રાર્થના કર્યા પછી, ભોલેનાથે આંખો ખોલી અને કૈલાસ જતા પહેલા આ સ્થાનનું નામ નીલકંઠ મહાદેવ રાખ્યું. આ કારણે આજે પણ આ સ્થળ નીલકંઠ મહાદેવ તરીકે ઓળખાય છે. જે વૃક્ષ નીચે ભગવાન શિવ સમાધિમાં તલ્લીન હતા, આજે તે જગ્યાએ એક વિશાળ મંદિર છે અને દર વર્ષે લાખો શિવભક્તો આ મંદિરના દર્શન કરવા આવે છે.

|| હર હર મહાદેવ ||

– જનમેજય આધ્વર્યું