Article

મોટાભાગે કવિઓની સભાઓમાં જ શા માટે માઈક બંધ થઈ જતા હોય છે ? તેનું કારણ પાન છે. પાન ખાઈ કવિ કવિતાનું પઠન કરે ત્યારે માઈક પર થૂક ઉડે. પ્રવાહીના કારણે માઈકને ઝણઝણાટી આવે. બીજા બંધ કરે કે ન કરે તે પોતે જ બંધ થઈ જાય.

રામનારાયણ વિશ્વનાથ પાઠક અને ધૂમકેતુના સર્જનની તુલનાની. આપણે ત્યાં વિવેચકો દ્વારા લેખકોને બે રીતે મૂલવવામાં આવે છે. એક તેણે સાહિત્યમાં કેવું સર્જન કર્યું અને બે તેણે સાહિત્યની કેવી દુર્ગતી કરી… પણ બંન્ને વચ્ચે કમ્પેરિટિવ સ્ટડી નથી થતી. જેમ કે હમણાં અમારા મિત્ર અશોક ખુમાણ ચંદ્રકાંત બક્ષી અને આલ્બેર કામુના સાહિત્યમાં અસ્તિત્વવાદ પર પીએચડી કરવા જઇ…

જ્યારે ડો. સાહેબ દક્ષિણ ગુજરાતમાં ભાષણ આપવા માટે ગયા ત્યારે એક વ્યકિતએ તેમનો રસ્તો રોકી લીધો. તેની સાથે આખુ ટોળું હતું, ‘તુ મોટો લેખક હોય તો તારા ઘરનો ! એટલું કહી જવા દઈએ છીએ કે એ…

ક્યાં એક લેખક, ક્યાં એક સંગીતકાર. ક્યાં એકના હાથમાં પેન અને ક્યાં એકના હાથમાં વાજીંત્ર… કેટકેટલા તફાવતો હતા. સુબ્બાલક્ષ્મી તો ક્લાસિક અને સેમીક્લાસિક સોંગના રચયિતા. પણ એવું ક્લાસિક ફ્લાસિક આપણને સમજાય તો ને?

ચેતનને એમ કે મારી પાસે અમદાવાદ IIMનું દિમાગ છે. ત્યાં શ્રીમતી ફનીબોન્સ ત્રાટક્યા, ‘જો તમારી પાસે બોબી દેઓલની માફક લાંબા વાળ હોત, તો તમે તે રોલ કરી શકવા સક્ષમ હતા, અને હા, સારૂ થયુ બરસાત ફિલ્મ તમે ન કરી, અન્યથા અત્યારે તમારા કારણે શાહરૂખ ખાન જોબલેસ હોત…’

ફિલ્મમાં સ્ત્રી બનેલી ભૂત દેખાવે તો ભયંકર લાગે છે, પણ એ સ્ત્રી જ્યારે વિકીમાં સાચો પ્રેમ જુએ છે ત્યારે તેનો ચહેરો કોમળ થવા લાગે છે. ધીમે ધીમે તે સુંદર દેખાવા લાગે છે. તેના આ પરિવર્તન પરથી કહી શકાય કે સ્ત્રી પ્રેમની ભૂખી છે, બીજી કોઇ વસ્તુની નહીં.

શોધી લેવું, પણ તમારે સોશિયલ મીડિયા પર ટકવું હોય તો ટ્રોલરને તો સહન કરવાના જ રહ્યા. ખબર નહીં આ બધા એકબીજાને ઓળખતા નથી હોતા તો પણ કેવી રીતે ભેગા થઈ જાય છે ? આ પણ એક સંશોધનનો વિષય છે.

હવે ટાઈમ મેગેઝિનની ટાઈમ ઈંક કંપની પણ કોઈ જેવી તેવી નથી. ખાલી ટાઈમ મેગેઝિન પ્રકાશિત કરી આળસ મરળી નથી લીધી. પિપલ મેગેઝિન, સ્પોર્ટસ ઈલેસ્ટ્રેટિડ આવી ઘણી મેગેઝિનો ઉપર તેમનો હાથ છે.

જાવડેકર સાહેબના મત પ્રમાણે જો ઈતિહાસ 2014 પછી જ ભણાવવો જોઈએ તો એક હોલિવુડ ફિલ્મનો ઈતિહાસ તમને કહું. આમ તો ફિલ્મમાં હોલિવુડ ટાઈપ એક્શન સિવાય કશું નથી. પણ મહાભારતના કુરૂક્ષેત્ર અથવા તો બાહુબલીના કાલ્પનિક મેદાનને ટૂંકુ પાડે તેવા પ્રકારના એક્શન સીન્સ છે.

એકવાર જાપાનમાં એક વિદેશી વિદ્યાર્થી અભ્યાસ કરવા માટે આવ્યો. લાઈબ્રેરીમાંથી એક બુક લીધી. તેની અંદરના ચિત્રો તેને પસંદ આવી ગયા એટલે તેણે ફાડી લીધા અને પુસ્તક લાઈબ્રેરીએ આપી આવ્યો. જ્યારે બીજા વિદ્યાર્થીએ આ પુસ્તક લીધુ તો તેણે લાઈબ્રેરીયનને ફરિયાદ કરી.

નથી નદી નાળા કોઇ ડેમ કોઇ જાનવર. મારા ખ્યાલ મુજબ જીવરાજ ચાર રસ્તા પાસે મગર આવી ચડે, તો મને મંગળ ગ્રહ પરથી કોઇ પ્રાણી આવ્યાનો અહેસાસ થાય. કારણ કે અહીંયા એવુ કંઇ છે જ નહિ.

તારી પાસે મારા જેટલી અને જેવી પાવર હશે, પણ મારા જેટલી ઈમેજીનેશન નહીં હોય.’ તે પોતાના હાથ ચલાવી બોમ્બને ત્યાંજ નિષ્ક્રિય કરી દે છે. ફ્લેશ ગુનેગારોને જેલમાં પહોંચાડી ઓફિસે જાય છે.

જયંત ખત્રીએ પોતાની સાહિત્યક કારકિર્દીમાં અત્યારસુધી ત્રણ વાર્તા સંગ્રહો આપ્યા ફોરા, વહેતા ઝરણા અને ખરા બપોરે, એટલુ જ નહિ, તેમણે એક સોળ પ્રકરણની અધુરી નવલકથા પણ આપી. જેનું નામ ‘ચમારચાલ.’

વર્ષો પહેલા સંતૂર સાબુ આવેલો. આખા માર્કેટમાં એકલો જ રણીધણી. ત્વચા કો ઓર નિખારે સંતૂર.. સંતૂર… ત્યારે તેની સાથે કોઈ સ્પર્ધામાં નહતું. સંતૂરની સૌથી મોટી ખાસિયત એ હતી કે, તેને તમારા ઘરના 8 સભ્યો નાહ્યા રાખે તો પણ સંતૂર સંતૂર રહે… એટલે કે પીગળે ઓછો. પાછો મોટો આવે ! એટલે લોકો આ સંતૂર જ ખરીદતા.

રંગત્વ અને મનનું અંધત્વ બંન્ને સમાન છે. રંગની ખબર બધાને હોય, કાળો, ધોળો, પીળો, લાલ પણ જ્યારે તેની ઈફેક્ટની વાત આવે ત્યારે મન બહેરૂ થઈ જતું હોય છે. 61માં નેશનલ એર્વોડમાં શોર્ટ ફિલ્મ બહેરૂપિયો જીતી હતી. કથા હતી રસ્તે રખડતા એક એવા જીપ્સી માનવની, જે અલગ અલગ રૂપ-રંગ બદલી પૈસા કમાવવાનો ધંધો કરતો હોય છે.

ગેટલીન ગન એટલી સફળ નિવડી કે બાદમાં ગેટલીને કંપની પણ ખોલી નાખી. ખબર નહીં કેમ પણ ગેટલીનને પસ્તાવો થયો હશે કે ક્યાં આ જીવતા યમરાજને બનાવ્યો એટલે તેણે ટોઈલેટ બનાવ્યા. ટ્રેકટર બનાવ્યા, પણ જીવનભર તેઓ ગનના કારણે જ યાદ રહ્યા.

ફિલ્મની શરૂઆતમાં બે ગીતો છે. જે આફ્રિકન અમેરિક સ્ટાઈલમાં કમ્પોઝ કરવામાં આવ્યા છે. ક્રેડીટ લાઈન આવતી હોય ત્યારે આ ગીતો આવે છે. અને તેમાં ક્રિસની ફોટોગ્રાફીના નમૂના પણ દેખાશે. જો તમે ઈગ્લીશમાં ફિલ્મ જોવાના હો (ઈગ્લીશમાં જ છે !) અને આ મેં તમને ન કહ્યું હોત કે શરૂઆતમાં ક્રિસે પાડેલા ફોટા ફિલ્મમાં દેખાશે, તો અડધે…

કથાઓમાં ક્યાંક મધદરિયે બે જહાજો બાખડી પડ્યા હોય. ક્યાંક કિનારે આંખના ખૂણા જેવી તિક્ષ્ણ તલવારો સામસામી વીંઝાતી હોય. ગેંડો, હાથી, સિંહની લડાઇ અને આ કથાઓની વચ્ચે જીવનની નાવને હલેસા મારી કહેવાતા સંવાદો એ ગુણવંતમાં વ્યક્તિ ઘડતરનું કામ કર્યું. આમ કહેવામાં આવે તો સાહિત્યના વટવૃક્ષનું બીજ રોપાયુ.

લાંબા દાંત, કાળા કલરનો કોટ, ગીનીસ બુકમાં રેકોર્ડ સ્થાપિત કરી શકે તેવા મજબૂત સિમેન્ટના ચોસલા જેવા નખ, પાતળી પણ ડરાવની આંખો અને રાત થતા પાદરીઓના ક્રોસથી બચીને યુવતીઓના ગળામાં દાંત ભોકવતો રાક્ષસ એટલે ડ્રેક્યુલા.

કોઇ પણ ભાષા કે સાહિત્યને તેનો સર્જક મળી રહેતો હોય છે. થોડા થોડા ગાળે પણ તે સાહિત્યના પ્રકારને અનુરૂપ થઇ લાંબા ગાળે એક સારી રચના કોઇ ભાષાને સાંપડે છે. આવી જ સારી રચના રામના વાર્તાસંગ્રહ મહોતુંમાંથી મળી છે.

મૂળ સ્પેનિશ સાહિત્યમાંથી અંગ્રેજીમાં આવેલી આ નવલકથાની કોપી જુઓ તો ખ્યાલ આવે કે ઘણા વાંચકો આ નોવેલના કેરેક્ટરના નામ વાંચીને સાઈડમાં મૂકી દે છે. તો આલ્બેર કામૂની ઈતરજન એટલે કે આઉટસાઈડરનો પણ તેમણે અનુવાદ કર્યો છે.

મેઘાણીની સોરઠી બહારવટીયા, બક્ષીની પેરલિસિસ, વિનોદ ભટ્ટની વિનોદની નજરે, દર્શકની ઝેર તો પીધા છે જાણી જાણી, વિનેશ અંતાણીની પ્રિયજન, જયંત ખત્રીની ખરા બપોરે, પન્નાલાલ પટેલની માનવીની ભવાઈ, આશુ પટેલની ડૉન અને લલિત ખંભાયતાની જેમ્સ બૉન્ડ સાથે એકવાર મિત્રોના ચરિત્રો પાછા લખવા….